Se
hai unha visión ausente en clave de suxeito do espazo literario na
maioría de literaturas do mundo esta debe de ser a voz das mulleres
prostituídas. En xeral, son construídas como un obxecto prioritario
do imaxinario patriarcal, ese ao que lle gusta amosar de modo
“romántico” (tipo as cancións do infame Joaquín Sabina e
tantos outros) o que é unha relación desigual de poder. Rara vez
unha muller prostituída está no centro do relato, mais ese é só o
primeiro elemento de interese de Lotus,
esta novela escrita por Lijia Zhang e ambientada na China de finais
dos anos noventa, nun momento en que o país estaba entrando nun
proceso convulso de fusión capitalismo na súa vertente económica,
mais sen transformar ningunha outra estrutura.
Lotus
atopa o equilibrio perfecto entre pintar o cadro xeral e non perder
as personaxes no proceso. É así que Zhang nos presenta a voz de
dúas personaxes contrapostas, a de Lotus, unha moza de aldea que
acaba traballando nun local de “masaxes” e a de Bing, un home
bastante maior ca ela que participou nas revoltas de Tiananmen e que
decidiu deixar a vida que logo construíra para dedicarse á
fotografía. O que parecería a primeira vista a historia evidente de
confluencia destes dous personaxes acaba dinamitando, dende a
empatía, o humor e profundidade, as nosas expectativas.
Grazas
a Lotus imos comprendendo a complexidade da prostitución na nova
sociedade que se vai creando ao redor da zona de exclusión económica
de Shenzhen, un lugar ao que acode moita xente tentando saír das
miserias do rural para acabar traballando na miseria das fábricas.
Bing axúdanos a entender o fracaso da revolución dende a óptica
patriarcal para descubrirnos outra moito máis importante: a do apoio
entre Lotus e as súas compañeiras, a da supervivencia e reinvención
nun contexto de estigmatización absoluto. O contraste entre as dúas
personaxes pon aínda moito máis de manifesto a falacia e
deficiencias das visións revolucionarias patriarcais en calquera
contexto e de que xeito as transformacións máis profundas que poñen
en marcha as mulleres fican no escuro.
Porque
ao final, malia todas as reflexións intelectuais de Bing que Lotus
en certas partes da novela tanto admira, é ela, esa flor que habita
a lama, o personaxe que non se deixa atrapar, que vai pouco a pouco
atopando o seu lugar, poñendo as cousas no seu sitio ata chegar a
tomar as decisións que a levan ao final da novela como unha muller
sabia, destemida, disposta a transformar o que a rodea (e non dou
máis detalles para non estragar a lectura!).
Persoalmente,
un aspecto que me gustou especialmente de Lotus foi a representación
lingüística. A novela está escrita orixinariamente en inglés,
mais lonxe doutras tradicións anglófonas (penso en concreto na
angloindia) que, á hora de enfrontarse a representacións culturais
híbridas acaban facendo unha especie de “pastiche exótico”, con
palabriñas soltas por aquí e por acolá, a autora foi quen de crear
unha linguaxe nova en inglés. As súas estratexias van na liña do
que fai o fantástico tradutor do támil Aniruddan Vasudevan cando
produce os textos en inglés dende unha cultura e contexto
lingüístico tan afastado do occidental. Así, tanto Zhang como
Vasudevan teñen a incrible capacidade de trasladar as expresións
feitas con todo o seu humor, as formas de falar comprensibles
mediante intervencións que nos abren mundos novos mais sen deixar de
formar parte do que se narra. É deste xeito que podemos comprender a
linguaxe específica das mulleres prostituídas, o desenvolvemento
completo dunha xerga ao redor dos tabús sexuais, a risa sobre os
clientes que lles queda como rebeldía última. Mais a novela ofrece
en todo momento unha visión complexa da diversidade lingüística
das personaxes que a poboan. Sabemos cando se falan diferentes
linguas, o acento que teñen algunhas personaxes (sobre todo do
rural) cando falan na lingua maioritaria e como iso as connota a
vistas do resto.
Lotus
axúdanos a achegarnos a un contexto cultural e político moi
distante dun xeito que en ningún momento se fai cargante, que non
excede na explicitación xornalística dos feitos. Pola contra,
interpélanos cunha historia estupenda e cunha capacidade para
emocionar que, sen dúbida, dá a mellor base para o entendemento do
que aparentemente fica lonxe. Porque, ao final, o que se conta dende
dentro, co corpo na lama da empatía e o respecto, é o que produce a
maior proximidade.
Lotus, Lijia Zhang (2017)
Comentarios
Publicar un comentario