A lingua, a fala
Póñome a escribir nun galego que non é; que procura, que aspira, que desexa… mais que non é. Unha fala no camiño, en transición; una fala reverberada en min que, coma o nawpa andino, non entende de pasado e de futuro, sinon que mistura todo, e déixase misturar, nese presente que son eu agora que falo, que escribo, e que seras ti, és ti, agora que lés. Un ti mais un eu que polo anaco que dura este texto, esta fala, compón un nós.
Esta fala miña sae revelada como se revelan as partes alimenticias das castañas. Nace dunha arbore que ten terra e ten ceo, que ten orixen e ten devenir; nace recoberta de espiñas mais vai atopando o camiño cara o doce, cara o tenro. Ise camiño é un paso importante porque di da miña historia persoal e di tamén da nosa historia común. É un relato que ten raíces na terra e transita pola diáspora, pola perda, polo rexeitamento, e está indo agora, como as castañas, cara o tenro, de regreso ao seu fogar. É por iso que non quero correxir os meus textos que nacen revelados nesta fala, non quero pechar o meu decir incorrecto nas razós da correcion da lingua, porque a casa da lingua non será fogar si non lle deixamos facer o camiño de regreso, si non lle deixo o espazo pra irse revelando en min. En nós.
Eu son, coma a miña fala, unha galega que non é, que pudo ser mais non quiso.
Son, tamén, una catalana que non é. Que quiso, mais non pudo ser.
A diáspora vai moito máis aló da xente que marchou porque os tempos sociais e os tempos da suxetividade son moito mais longos e moito mais amplios que unha soa das nosas vidas. Nesa diáspora extendida, as que xa nacimos fóra somos pasado mais futuro misturado nun presente en tensión, en conflito. Cada verán, ao final das vacaciós que pasábamos na terra, as miñas avoas choraban a partida das fillas cara aló, un aló que pra min era un eiqui. E durante anos, agora xa o entendo, a miña nai chorou a miña partida cara un aló, tamén, que era o meu eiqui. Chorou a migración da filla que ela criou cara a filla e eu son. Chorou, especialmente, duas perdas: que eu non fora a galega que ela queria, e que eu non fora a muller que ela esperaba.
Habitar a bastardía
Non fun galega porque non puiden selo. Porque no mundo da pureza binaria que habitamos, eu era unha bastarda, iso que en Barcelona se dis unha xarnega. Era… e son unha bastarda. Non entendia entonces que a bastardez é unha forma de existencia, é unha posibilidade incómoda, dura, solitaria as veces, mais chea, repleta. Unha posibilidade exuberante. Precisaba de pertencer e creín que a pertenza era única e que tiña que ser pura. Así que tentei de catalanizarme como tentamos tantas de nós: ser a boa bastarda, que é a bastarda a quen non se lle nota, a que renega do que é. E a lingua, que qué culpa tirá a lingua, istaba no centro. E eu que son multilingüe, que aprendín todas as linguas dos meus fogares, pensei que tiña que escoller entre falar catalán ou falar galego. Entre o pasado e o futuro, entre as raices e a enramada. No meu entorno, todas decidimos en base a mesma lóxica. Outras decidiron galeguizarse e vivir na fantasía heredada da terra deixada atrás, coma eu vivín na fantasia da terra de chegada.
Mais a pertenza non a decide só unha mesma. Precisas do entorno, precisas da aceptación. E, coma en todos os procesos migratorios, a sociedade de chegada esixe un pagamento. A pertenza nunca é gratuita pras bastardas. Hai un prezo que pagas de por vida, que nunca acaba. En cada momento de tensión nacional, en cada momento de exaltación da pertenza, sae a nosa débeda, sempre impagada. As bastardas somos sospeitosas de traición, somos sempre postas en dúbida. E temos que ser, sempre, mais papistas que o papa, porque o luxo de criticar a nación é un luxo que só se poden permeter as recoñecidas como nacionais. As de verdade.
Esta situación que nomeo non é unha forma da catalanidade: é a forma da pertenza. En Galicia, agora mesmo, son a filla pródiga que retorna e que a nai lle fai unha festa. Ben sei que hai que cuidarse das universalidades e que cada momento e cada contexto é específico. Mais sei, tamén, que podemos aprender das experiencias dos demais. E eu coñezo ben a experiencia da diáspora marroquina e o regreso das fillas pródigas. Vin o que pasa aló despois da festa. Vin o desprezo da diáspora retornada cara as fillas que cuidaron a casa na sua ausencia, a falla de agradecimento cara a xente que coidou o fogar pra que podamos retornar, e vin a débida tambén impagada que se lles exige as retornadas, a esixencia de que non se lles note a bastardez, de que sexan, tamén en orixen, mais papistas que o papa.
Pero a miña posibilidade exuberante de existencia deume a rabudez, que isa, xa volo digo, heredeina de Galicia. Isas mesmas débedas impagadas, en orixen e en chegada, reveláronme a misma certeza que trataban de impoñerme: que non son. Que nin podo, nin quero, nin me deixan.
Que eu, en resumen, non vallo pra papista: so vallo pra bastarda.
Non se nace marimacho: chegas a selo
Coma moitas marimachos, na miña infancia e adolescencia o tema nunca foi con quen quería deitarme eu, sino quen era eu. Qué era eu. Dende que me lembro os pronomes que me nomean son oscilantes, vacilantes, dubidosos. No mellor dos casos, “neno, perdón, nena, perdón, neno, perdón”. Teño memoria de ser chamada lesbiana (no mellor dos casos) moito antes de coñecerlle o significado a palabra e moito antes da primeira consciencia de desexo. Teño lembranza da correccion de xénero dende que teño memoria. Fun, involuntariamente, una xarnega do xénero. Nena de mais pra ser neno, neno de mais pra ser nena. E do mismo modo que a palabra xarnega deume una posibilidade de existencia exuberante, a palabra marimacho tamén ma deu. As veces é mais doado ser o insulto que non ter nome, porque dende isa existencia social que che da o nome, aínda a inxuria, podes construir e construirte. Hoxe poderia nomearme de moitas maneiras: poderia dirme non binarie mais manterme na palabra maldita é unha decisión política. Non é un camiño único, pero é un camiño. E no caso das marimachos, temos una posibilidade excepcional, porque en nós cadran dous “defectos” de xénero: o defecto de ser muller e o defecto de ser unha muller “defectuosa”.
O queer que habita en nós
O queer como concepto quédame lonxe mais non así o bastardo, isa mistura de xeitos inconvenientes, improcedentes e incluso ilegais. A bastardez non é unha forma, non é un resultado: é unha imposibilidade feita posible que se escapa entre os dedos no momento mesmo de existir. A bastardez é isa incomodidade, ise desencaixo, é a tensión e o impulso que sentimos de saír de aló, de encaixarnos, de desaparecer, de disimularnos. Nese instante habita un coñecemento da pertenza que, como o traxe do rei espido, só se pode ver dende fóra, e só se pode ver si se mira.
Non coñezo aínda Galicia, mais teño unha intuición feita pregunta que non pretendo responder dende a pregunta mesma. Pregúntome si existe unha bastardez no tránsito da aldea a cidade, no tránsito espacial pero tamén nos marcos de referencia, de formas de vida e de formas de pensarnos, de relacionarnos. Sei o que lle pasou a miña familia nise tránsito que foi tamén un tránsito de lingua e de formas de xénero, e pregúntome si existiu aló unha incomodidade, un desencaixo que non souvemos atender como posibilidade de existencia. E pregúntome canta da violencia que vivimos na casa estaba relacionada con ise desencaixo. E pregúntome si temos aló, aínda hoxe, información trascendente sobre cómo se fixo a construcción dunha modernidade que nos afogou, que nos violentou, que nos fixo mudar a formas que nin escollimos, que nos fixo resignificar o insulto porque a miseria era aínda a mellor posibilidade que tíñamos a man.
Comentarios
Publicar un comentario