En só
122 páxinas, desta marabilla de edición de Virus Editorial, a
autora sementará en nós tal cantidade de reflexións e preguntas
que deveceremos por terminar de ler a última liña e inmediatamente
volver comezar pola primeira.
Todo
está coidado ao milímetro para chegar a un equilibrio en que
ningunha parte se sobrepón a outra; desde o deseño da colección de
Pilar Sánchez, do deseño da cuberta de Lidia Sardà, das
ilustracións de Adara Sánchez ou desde a tradución de Arrate
Hidalgo ata os textos de Arwen Curry, Layla Martínez e Úrsula K. Le
Guin. Todos os elementos achegan un retallo indispensable para tecer
a imaxe final reconstruída.
No
prólogo, Arwen Curry, produtora e directora do documental Worlds
of Ursula K. Le Guin, ofrécenos unha serie de pistas sobre o que
imos ler como " Con unas pocas pinceladas,audaces y precisas,
nos ubica de lleno en una sociedad inventada. No describe casi nada,
y sin embargo lo experimentamos todo porque ahí estamos,
observando"1.
Tamén nos recomenda:
"Con todo esto quiero decir que leer
Las niñas salvajes no es fácil, que la historia se
quedará contigo y merece la pena. Léelo en un lugar acogedor y no
te olvides de respirar"2
Non
esquezas respirar porque non hai tranquilidade posible. Nin sequera
no comezo!
Bela
ten Belen salió de incursión con cinco acompañantes3
Con esta primeira liña do relato a autora xa nos meteu de cheo na
trama. Sen tempo a asimilar nada, estamos dentro dunha acción bélica
desenvolvida por homes e co obxectivo de secuestrar crianzas.
Al
no tener cuerdas con las que atar a las niñas, los hombres no podían
soltarlas. Una pequeña se resistía con tal ferocidad, con mordiscos
y arañazos, que el soldado la dejó caer, ella se zafó de inmediato
y echó a correr pidiendo auxilio a gritos. Bela ten Belen corrió
tras ella, la agarró del pelo y la degolló para acallar sus
chillidos"4
Rapto
infantil e asasinato cunha linguaxe descarnada que nos lastima. Non
hai nada poético nunha situación tan dura. A labazada preñe de
realidade que nos leva a cuestionarnos a normalización dun outro
asasinato no telediario das tres.
Seguro
que agora vos preguntades cal pode ser o interese para continuar a
lectura porque isto non pinta nada apetecible. Pois sinxelamente
porque a autora xa nos prendeu nesta sociedade distópica desde o
minuto un. Queremos acompañar as rapazas que sobreviviron á matanza
e que foron secuestradas, queremos averiguar que sucede con eses
soldados adolescentes e o por que do seu comportamento,... Queremos
saber por que a autora xogou coas nosas conexións neuronais e por que ese
mundo distópico nos resulta tan familiar.
As
nenas son secuestradas para levalas á cidade e, así, convertelas en
esposas escravas. E os rapaces fan isto porque de toda a vida se fixo
así. É a tradición e son os costumes do seu pobo. E este espello
literario devólvenos un reflexo incómodo porque nos sabemos parte
da argumentación de quen exerce a violencia. Ese "sempre foi
así e nunca ninguén se queixou" irá con nós ata o final da
lectura para revolvernos os andamios da nosa organización social e
mental.
E a
palabra converte todo en real: a existencia e a non existencia. Os
soldados adolescentes póñenlle nome ás nenas. O poder da palabra.
Nese mesmo instante, elas transfórmanse en parte dos seus
colonizadores e a súa realidade anterior desaparece. Nós como
lectoras tampouco sabemos quen era Modh antes de ser raptada con once
anos nin como vivía a súa irmá Mal antes dos cinco. Só coñecemos
aquilo que a palabra crea para nós así como as consecuencias dun
mal uso:
"Los
niños no tienen fantasma hasta que los nombran, aunque no los
entierren, pero el cruel había nombrado a la hija de Sio. La había
señalado y le había puesto nombre: Groda"5
Groda
morre no traxecto cara a cidade e o seu espírito quitaranos o alento
en varias ocasións case tanto como ás protagonistas. E non porque
este sexa un relato de medo, non, non... Todo o contrario: é un
conto estarrecedor pero pola perda da identidade propia.
Sen
existencias anteriores, durante o camiño, é o escravo Bidh o
encargado de ir enchendo de contidos as súas novas vidas:
"
̶ ¿Veis? ̶ les dijo a las
niñas ̶ . Así es como os tenéis que comportar. Los hombres de la
Copa son como bebés y vosotras tenéis que ser sus madres"6
A sociedade na que deberán
integrarse as rapazas está dividida en Copas (nobreza), Terra
(escravos) e Raíces (comerciantes). As persoas da Copa teñen todos
os privilexios e son tratados coma divindades, mentres que o resto
son escravas. As protagonistas, Modh e Mal, son trasladadas ao hanan
e alí "a familia" "no
dejarían que nadie tomara su virginidad, que era su valor como
novia"(páx. 68)
ademais de aprenderlles como é a estruturación social. A familia
como elemento "integrador" no sistema patriarcal.
Modh
no dijo «pero...». Ella veía clarísimo que se trataba de un
sistema de intercambio que no era justo. Venía de un entorno lo
bastante alejado de este como para ser capaz de observarlo desde
fuera. Y, estando excluida de la reciprocidad, cualquier esclava
podía contemplar el sistema con ojos incrédulos. Pero Modh no
conocía otro sistema, ni la posibilidad de que tal sistema
existiese, que es lo que le habría permitido decir «pero». Tampoco
Nata sabía nada de esa alternativa, ese espacio posible incluso
cuando es inalcanzable en el cual hay sitio para la justicia, en el
que la palabra «pero» puede pronunciarse y tener significado.7
Asistimos,
incrédulas, a como Modh e Mal se adaptan a un sistema escravista e
colonizador; perden a súa lingua, a súa cultura, os seus nomes ou
asumen como normais condutas desprezables. E a autora colócanos
outra vez na dúbida, na pregunta, na reflexión, porque sabemos que
Modh aproveita as fendas do sistema para protexer a súa irmá
pequena, porque intuimos o destino das que desapareceron da
narración, porque sabemos quen caeu nas mans das corredoras de
esposas e das que foron
intercambiadas por escravos. Ursula K. Le Guin preséntanos unhas
vítimas que participan do sistema opresor.
Alo
y Bela le dijeron que lo venderían o se lo quedarían, lo que él
eligiera. Bidh no lo había decidido aún.(páx. 54)
Bidh, o criado, ten a posibilidade de escoller, de elixir se ser
escravo de uns ou de outros. O máximo expoñente do capitalismo
neoliberal. E é Bela, o adolescente-soldado-secuestrador de nenas,
quen lle "agasalla" a escolla. Ese mesmo que cambia a súa
concubina e máis o seu fillo por terras. Bela o que "no quería
sexo con un bebé, como otros hombres"(páx. 51). Nesta historia
non hai personaxes boas ou malas. Hai persoas completamente humanas,
vulnerables, dobregadas aos sistemas sociais e económicos,
colonizadas, racializadas e escravas nunha estrutura patriarcal en
que os piares da violencia asentan sobre a cuestión de xénero.
A autora non nos vai ofrecer respostas e nin sequera nos deixa unha
indicación de como solucionar todos os conflitos que acaba de
sementar nas nosas mentes. Anímanos ata a última páxina a
auto-propoñernos preguntas difíciles. Tamén no ensaio que vén
despois do relato. En La conversación de los modestos, Ursula
K. Le Guin convídanos a afastarnos do ritmo frenético das nosas
vidas e parar para reflexionar sobre o que acontece ao noso redor. E
aí a nosa memoria regresa ao relato e ás dúbidas sobre o que
fariamos se estivesemos na situación das protagonistas.
Pecha esta magnífica edición, o
ensaio de Layla Martínez, Ciencia
ficción y feminismo,
cunha xinealoxía da ciencia ficción feminista que relaciona
temas e autorías. Si, esas mesmas que o canon literario costuma
obviar e que a nós nos permiten achegarnos a novas lecturas.
Visibilizar as compañeiras da escrita remítenos a sabernos
acompañadas, como as nenas salvaxes, para enfrontar un sistema que
sempre quere gañar.
La
seis niñas se movieron con pies y manos hasta reunirse y se
acurrucaron formando un montón, abrazadas unas a otras. (páx.32)
K. Le Guin, U., Las
niñas salvajes,
Virus Editorial, Barcelona, 2020
1K.
LeGuin, Las niñas salvajes, páx. 16
2idem
3
páx.25
4páx.
29
5páx.
47
6páx.
45
7páx.
55
As nenas salvaxes por Eli Ríos
Reviewed by segadoras
on
09:55:00
Rating:

Ningún comentario: