As nenas salvaxes por Eli Ríos

En só 122 páxinas, desta marabilla de edición de Virus Editorial, a autora sementará en nós tal cantidade de reflexións e preguntas que deveceremos por terminar de ler a última liña e inmediatamente volver comezar pola primeira.

Todo está coidado ao milímetro para chegar a un equilibrio en que ningunha parte se sobrepón a outra; desde o deseño da colección de Pilar Sánchez, do deseño da cuberta de Lidia Sardà, das ilustracións de Adara Sánchez ou desde a tradución de Arrate Hidalgo ata os textos de Arwen Curry, Layla Martínez e Úrsula K. Le Guin. Todos os elementos achegan un retallo indispensable para tecer a imaxe final reconstruída.

No prólogo, Arwen Curry, produtora e directora do documental Worlds of Ursula K. Le Guin, ofrécenos unha serie de pistas sobre o que imos ler como " Con unas pocas pinceladas,audaces y precisas, nos ubica de lleno en una sociedad inventada. No describe casi nada, y sin embargo lo experimentamos todo porque ahí estamos, observando"¹. Tamén nos recomenda: "Con todo esto quiero decir que leer Las niñas salvajes no es fácil, que la historia se quedará contigo y merece la pena. Léelo en un lugar acogedor y no te olvides de respirar"²

Non esquezas respirar porque non hai tranquilidade posible. Nin sequera no comezo!

Bela ten Belen salió de incursión con cinco acompañantes³

Con esta primeira liña do relato a autora xa nos meteu de cheo na trama. Sen tempo a asimilar nada, estamos dentro dunha acción bélica desenvolvida por homes e co obxectivo de secuestrar crianzas.

Al no tener cuerdas con las que atar a las niñas, los hombres no podían soltarlas. Una pequeña se resistía con tal ferocidad, con mordiscos y arañazos, que el soldado la dejó caer, ella se zafó de inmediato y echó a correr pidiendo auxilio a gritos. Bela ten Belen corrió tras ella, la agarró del pelo y la degolló para acallar sus chillidos"⁴

Rapto infantil e asasinato cunha linguaxe descarnada que nos lastima. Non hai nada poético nunha situación tan dura. A labazada preñe de realidade que nos leva a cuestionarnos a normalización dun outro asasinato no telediario das tres.

Seguro que agora vos preguntades cal pode ser o interese para continuar a lectura porque isto non pinta nada apetecible. Pois sinxelamente porque a autora xa nos prendeu nesta sociedade distópica desde o minuto un. Queremos acompañar as rapazas que sobreviviron á matanza e que foron secuestradas, queremos averiguar que sucede con eses soldados adolescentes e o por que do seu comportamento,... Queremos saber por que a autora xogou coas nosas conexións neuronais e por que ese mundo distópico nos resulta tan familiar.

As nenas son secuestradas para levalas á cidade e, así, convertelas en esposas escravas. E os rapaces fan isto porque de toda a vida se fixo así. É a tradición e son os costumes do seu pobo. E este espello literario devólvenos un reflexo incómodo porque nos sabemos parte da argumentación de quen exerce a violencia. Ese "sempre foi así e nunca ninguén se queixou" irá con nós ata o final da lectura para revolvernos os andamios da nosa organización social e mental.

E a palabra converte todo en real: a existencia e a non existencia. Os soldados adolescentes póñenlle nome ás nenas. O poder da palabra. Nese mesmo instante, elas transfórmanse en parte dos seus colonizadores e a súa realidade anterior desaparece. Nós como lectoras tampouco sabemos quen era Modh antes de ser raptada con once anos nin como vivía a súa irmá Mal antes dos cinco. Só coñecemos aquilo que a palabra crea para nós así como as consecuencias dun mal uso:

"Los niños no tienen fantasma hasta que los nombran, aunque no los entierren, pero el cruel había nombrado a la hija de Sio. La había señalado y le había puesto nombre: Groda"⁵

Groda morre no traxecto cara a cidade e o seu espírito quitaranos o alento en varias ocasións case tanto como ás protagonistas. E non porque este sexa un relato de medo, non, non... Todo o contrario: é un conto estarrecedor pero pola perda da identidade propia.

Sen existencias anteriores, durante o camiño, é o escravo Bidh o encargado de ir enchendo de contidos as súas novas vidas:

" ̶ ¿Veis? ̶ les dijo a las niñas ̶ . Así es como os tenéis que comportar. Los hombres de la Copa son como bebés y vosotras tenéis que ser sus madres"⁶

A sociedade na que deberán integrarse as rapazas está dividida en Copas (nobreza), Terra (escravos) e Raíces (comerciantes). As persoas da Copa teñen todos os privilexios e son tratados coma divindades, mentres que o resto son escravas. As protagonistas, Modh e Mal, son trasladadas ao hanan e alí "a familia" "no dejarían que nadie tomara su virginidad, que era su valor como novia"(páx. 68) ademais de aprenderlles como é a estruturación social. A familia como elemento "integrador" no sistema patriarcal.

Modh no dijo «pero...». Ella veía clarísimo que se trataba de un sistema de intercambio que no era justo. Venía de un entorno lo bastante alejado de este como para ser capaz de observarlo desde fuera. Y, estando excluida de la reciprocidad, cualquier esclava podía contemplar el sistema con ojos incrédulos. Pero Modh no conocía otro sistema, ni la posibilidad de que tal sistema existiese, que es lo que le habría permitido decir «pero». Tampoco Nata sabía nada de esa alternativa, ese espacio posible incluso cuando es inalcanzable en el cual hay sitio para la justicia, en el que la palabra «pero» puede pronunciarse y tener significado.⁷

Asistimos, incrédulas, a como Modh e Mal se adaptan a un sistema escravista e colonizador; perden a súa lingua, a súa cultura, os seus nomes ou asumen como normais condutas desprezables. E a autora colócanos outra vez na dúbida, na pregunta, na reflexión, porque sabemos que Modh aproveita as fendas do sistema para protexer a súa irmá pequena, porque intuimos o destino das que desapareceron da narración, porque sabemos quen caeu nas mans das corredoras de esposas e das que foron intercambiadas por escravos. Ursula K. Le Guin preséntanos unhas vítimas que participan do sistema opresor.

Alo y Bela le dijeron que lo venderían o se lo quedarían, lo que él eligiera. Bidh no lo había decidido aún.(páx. 54)

Bidh, o criado, ten a posibilidade de escoller, de elixir se ser escravo de uns ou de outros. O máximo expoñente do capitalismo neoliberal. E é Bela, o adolescente-soldado-secuestrador de nenas, quen lle "agasalla" a escolla. Ese mesmo que cambia a súa concubina e máis o seu fillo por terras. Bela o que "no quería sexo con un bebé, como otros hombres"(páx. 51). Nesta historia non hai personaxes boas ou malas. Hai persoas completamente humanas, vulnerables, dobregadas aos sistemas sociais e económicos, colonizadas, racializadas e escravas nunha estrutura patriarcal en que os piares da violencia asentan sobre a cuestión de xénero.

A autora non nos vai ofrecer respostas e nin sequera nos deixa unha indicación de como solucionar todos os conflitos que acaba de sementar nas nosas mentes. Anímanos ata a última páxina a auto-propoñernos preguntas difíciles. Tamén no ensaio que vén despois do relato. En La conversación de los modestos, Ursula K. Le Guin convídanos a afastarnos do ritmo frenético das nosas vidas e parar para reflexionar sobre o que acontece ao noso redor. E aí a nosa memoria regresa ao relato e ás dúbidas sobre o que fariamos se estivesemos na situación das protagonistas.

Pecha esta magnífica edición, o ensaio de Layla Martínez, Ciencia ficción y feminismo, cunha xinealoxía da ciencia ficción feminista que relaciona temas e autorías. Si, esas mesmas que o canon literario costuma obviar e que a nós nos permiten achegarnos a novas lecturas. Visibilizar as compañeiras da escrita remítenos a sabernos acompañadas, como as nenas salvaxes, para enfrontar un sistema que sempre quere gañar.

La seis niñas se movieron con pies y manos hasta reunirse y se acurrucaron formando un montón, abrazadas unas a otras. (páx.32)