Cando falamos da
importancia da representación na literatura véxome a miúdo sorprendida por como
os debates xiran, liderados por persoas con privilexios, ao redor da pregunta
de se unha persoa (léase home, branco, heterosexual, etc...) pode ou non pode
tratar certos temas ou representar certas realidades. Obviamente é esta unha
cuestión complexa á que eu mesma me enfronto constantemente na miña propia
escrita, mais sempre que se formula dende a óptica de que a literatura é unha
arte na que todo o mundo ten a mesma lexitimidade para contalo todo, de
inmediato me vexo sacudida por unha certa violencia. Como muller non
heterosexual sei perfectamente da importancia que ten non só que na literatura
(e na arte en xeral) haxa unha representación diversa de identidades, senón
sobre todo da óptica dende a cal estas se manifestan. A representación non pode
ser un exercicio decorativo no que homes cisheterosexuais pretendan poñer a
proba as súas dotes narrativas habitando corpos dos que non coñecen nin a
mínima experiencia. Isto chámase falocentrismo e levámolo experimentando toda a
historia literaria occidental.
Na tensión destes
debates moitos máis desenvolvidos en lugares onde a poboación e sobre todo a
literatura non é tan maioritariamente branca como en Galicia achegueime
recentemente a A Complicated Kindness, obra da autora canadense Miram Toews,
celebrada xa como un clásico moderno polo seu impacto na literatura deste país.
Non é para menos, dado que Toews presenta case por primeira vez unha visión
dende dentro da comunidade menonita. A protagonista desta novela é Nomi Nickel,
unha adolescente en plena rebelión que vive co seu lacónico pai nunha
comunidade de personaxes únicos tras a misteriosa desaparición da súa irmá e da
súa mai. Non hai nesta novela nada de explicación, nada de exotismo. Calquera
pode entender o ambiente represor no que vive Nickel, que non é en absoluto
exclusivo da comunidade menonita, e tamén as transgresións grandes e pequenas
(e os seus prezos) que as mulleres pagamos cando non aceptamos o mundo que se
nos impón como único.
Se algo destaca
desta obra é a capacidade da súa protagonista para retratar dende dentro o
absurdo das crenzas relixiosas, a opresión aleatoria que estas impoñen nos
seres humanos en calquera contexto e, tamén, a sensación de tolemia permanente
que para unha adolescente supón ter que navegar as normas absurdas nas que é
socializada. Porque, como calquera adolescente, Nickel está preocupada polo que
a rodea, busca estar a gusto no seu corpo, expresar o seu desexo, perseguir os
soños que cre xustos para ela mesma. No momento da vida en que cómpre
cuestionalo todo, Nickel vai descubrindo os silencios que foron rodeando a súa
vida, dende a presenza da irmá e da mai en toda a novela, intrigantes case ata
o final, ata os silencios que o heteropatriarcado impón sobre o desexo e as
fantasías románticas que ela proxecta no seu mozo.
Mais, no fondo,
Toews apunta certeira nesta obra a poñer en cuestión a nosa capacidade, a das
lectoras, para empatizar e para ler sen exotismos. Para non sermos as turistas
que chegan dende Estados Unidos (a comunidade da protagonista vive na fronteira
entre os dous países) para visitar a aldea creada para elas onde as mozas e
mozos da panda de Nickel traballan recreando ante estes ollos alleos a vida que
se supón que deben levar as menonitas, alleas a todo progreso, retrógradas e
exotizadas. Toews, co seu humor incisivo, consegue que leamos as nosas outras
sen que teñan que poñer, como fan as mozas e mozos no centro de acollida de
visitantes, as roupas que agardamos polas nosas expectativas creadas.
En tempos en que
no audiovisual vemos fenómenos como Orthodox (a exotización e demonización
dunha comunidade xudía moi concreta) e mesmo Pure (a serie canadense sobre
drogas que transcorre nunha comunidade menonita, rexeitada por todas as voces
posibles e variadas desta orixe), cómpre poñer un oído máis atento. Aí a
literatura ten a capacidade de facernos entender por que contar dende dentro é
tan importante. Porque só dende dentro somos quen de poñernos na pel da outra que
é, ao final, o que fai de nós humanas.
A Complicated Kindness, Miram Toews
Comentarios
Publicar un comentario