O interior das casas, por María Reimóndez

A boa ficción ten unha potencia teórica inconmensurable. Fronte ao discurso patriarcal das “novelas de tese”, a teoría literaria feminista ensínanos que as boas novelas son ferramentas para analizar a realidade, para producir prácticas diversas e para darnos ángulos de ataque novos. Sen dúbida, a potencia teórica de La casa del padre toca unha morea de puntos nos alicerces do patriarcado en xeral e no literario en particular.

A novela percorre as voces de tres personaxes: Ismael, un escritor en horas baixas que se ve na obriga de coidar do seu pai cando a súa mai ten que ser ingresada; Jasone, a escritora que abandonou a súa vocación para dedicarse a revisar a obra do seu home (Ismael) e Libe, a activista política lesbiana que tivo que emigrar a Berlín para ser quen era, irmá de Ismael e amiga íntima de Jasone. A través destas tres miradas, Karmele Jaio abre as fiestras dos cuartos cheos de couza que, no público e no privado, en intersección, o patriarcado vai creando para nosoutras.

O relato percorre, coa certeza dunha gubia, a aparente comodidade que atopa cada personaxe no seu papel dado, nos papeis nos que, aparentemente, foron caendo. Mais cando cadaquén entra un chisco máis na análise do papel que desempeña, atopa a estrutura completa da casa patriarcal. Ismael rebélase unha e outra vez contra as mensaxes que lle sinalan, de forma máis activa ou máis implícita (como a violación da moza en Pamplona), que a súa voz está deixando outras xordas, que o seu papel hexemónico afoga a outras. Como parte desa hexemonía, ao longo do libro Ismael prefire non escoitar, non ver o evidente, non asimilar, nin sequera no momento máis extremo da novela. Ismael non dá recoñecido que escribe non só porque Jasone renunciase á súa identidade creativa, senón porque pensa ter potestade para narralo todo el. E non é así.

Jasone, tras os anos de crianza, atopa por fin un espazo para reflexionar sobre si mesma. Algo xa de seu significativo (é dicir, que ese espazo fose imposible anteriormente mentres o pai das mesmas fillas tivese o luxo de pecharse nun cuarto e crear grandes obras). A súa posición como “nova euskalduna”, como esposa, como coidadora... foi creada dun xeito certeiro por parte dos homes que, nos espazos de poder, non só non alentaron nunca os seus esforzos (como si alentaron os de Ismael), senón que minaron a súa autoestima ata reducila ao papel de mera copista. Ata que a pulsión da escrita abrolla coma unha rebeldía sen fin, coma un cano roto que deita auga imparable cunha forza que arrasa todo ao seu paso.

Na intersección entre Ismael e Jasone, a sombra de Libe, que tamén revisa as trampas do pasado, as públicas e as privadas. O conflito de facerse cargo da familia coma un peso, o silencio ante a súa compañeira a quen nunca leva a coñecer Euskadi, a fuxida cara adiante...

É esta unha novela na que a convulsión que provoca o privado maniféstase no público. Unha novela que fala de mulleres que crean e homes que se cren creadores, de violencias pequenas e grandes, de como as mulleres poñen as pedras e os homes se fan os donos dos edificios, de por que as mulleres deixan de escribir e dos lazos que a teoría nos axuda a ver, mais vividos palabra a palabra coa intensidade nidia do interior das casas.

La casa del padre, Karmele Jaio (2020)