El archivo presupone un
archivista, una mano que colecciona y clasifica...
Arlette Farge
Partir es morir un poco.
Llegar nunca es llegar
definitivo.
Oración
del migrante
Estas
dúas citas que aparecen na primeira páxina da novela da autora mexicana Valeria
Luiselli, Desierto sonoro, son a
entrada á historia dunha familia (nai, pai, unha nena de cinco anos e un neno de
dez) que inician unha viaxe saíndo de Nova York cara a Arizona, a fronteira
entre México e EEUU. O pai viaxa coa intención de documentar a través de sons o
xenocidio dos pobos orixinarios de
Norte América e a nai quere documentar a realidade dos nenos migrantes.
A
novela, como a vida mesma, vaise construíndo en círculos concéntricos. A
intimidade da familia, a través das conversas, dos xogos, das noticias da
radio, dos silencios no coche, observando a través da ventá a paisaxe de pobos
baleiros que contrasta con outras que reflicten o capitalismo salvaxe dos EEUU,
mais tamén e fundamentalmente, da realidade desa fronteira México–EEUU que é
o volcán no que está a estalar a crise. Cada capítulo iníciase coa información
que toda documentalista leva consigo
en caixas, libros, mapas, fotografías... un tesouro para un neno e unha nena
que inician a viaxe metendo cadansúa caixa baleira no maleteiro do coche, pero
as viaxes non perdoan a desmemoria.
A
mirada da narradora, a nai, na primeira parte da historia; e a o do neno, na
segunda, rompen esa tendencia a normalizar, á que tan acostumada está a
sociedade, os feitos máis inhumanos. A novela explora a identidade e a memoria
tanto dos pobos indíxenas nativos que chegaron no pasado e foron encerrados en
reservas, como dos nenos e nenas migrantes, que seguen a chegar na actualidade
e son metidos en cárceres. As dúbidas e inquedanzas da nai, fronte á mirada
curiosa do neno, provocan un latexar de preguntas que son as que nos poden
axudar a avanzar. Esa necesaria transmisión interxeneracional.
É
imposible, ao longo da lectura, non lembrar que xa na etapa Obama levántase un
longo tramo de muro entre México e EEUU, por algo a xente que vive preto del chámalle
Obama Wall, agora con Trump o muro medrou considerablemente. No goberno de
Obama había 2000 nenos e nenas nos cárceres, co actual presidente son 14.000.
non esquezamos que o sistema carcerario en Estado Unidos é privado co cal o
negocio migración-cartos está asegurado.
Todos esos niños huían de
circustancias indescriptibles de abuso y de violencia sistemática, huían de
países en donde las pandillas se habían convertido en para-Estados, usurpando
el poder y adjudicándose la impartición de la justicia. Y esos niños habían
venido a Estado Unidos en busca de protección legal, en busca de sus madres o
padres, (...). Los niños buscaban, simplemente, una escapatoria de su pesadilla
cotidiana.
A
conexión entre o son, os espazos e o tempo é continua ao longo da novela.
Altérnanse a tenrura e o humor coa cruel
realidade da diáspora. A procura, por parte do pai, dos sons do
xenocidio dos pobos apaches, mentres lles vai narrando historias dese pasado ao
neno e á nena, contrasta coa preocupación da nai polas crianzas que viaxan nas
góndolas do tren chamado A Bestia.
El reportero explica que cerca
de medio millón de migrantes se montan cada año en los techos de aquellos
trenes que la gente llama la Bestia,
dice que el niño al que entrevista ahora perdió a su hermano menor en esos
mismos trenes (...) El niño dice que su hermanito se cayó del tren poco antes
de alcanzar la forntera.
Queremos
vivir nun deserto sonoro compracente mais, en contadas ocasións, a lectura dun
libro alcánzanos, como un golpe no estómago.
Desierto sonoro. Valeria Luiselli. Tradución de Daniel Saldaña París y Valerira
Luiselli. Narrativa Sexto Piso (2019)
Comentarios
Publicar un comentario