Seguramente
hai moitas películas e libros que nos gustaron na nosa infancia e na
nosa adolescencia que é mellor deixar onde estaban e non revisitalos
endexamais. Haberá tamén moitas películas famosas no seu día que
non nos gustaron nin cando saíron (penso en Pretty
Woman, esa historia dun prostituidor
rico que merca unha muller primeiro con cartos e logo co amor
romántico). Mais de cando en vez a revisión daquelas películas e
libros de hai moito tempo trae consigo unha ollada nova que se cadra
segue pasando desapercibida moitos anos máis tarde.
Imaxino
que a xente que segue vendo Dirty
Dancing (1987) no ano 2020 seguramente
verá pouco máis ca a historia de amor entre Johnny, o bailarín
cachas do resort e Baby, a moza acomodada que vén de vacacións.
Porén, son tantas as cuestións que esta película trata dun xeito
innovador e fondamente feminista que resulta incrible que non vexamos
Dirty Dancing
o 8 de marzo e bailemos entre todas un chisco.
Para
empezar, a película rompe cunha gran cantidade de clichés do xénero
romántico sen que as espectadoras nos deamos plenamente conta nunha
primeira visual. Irei un por un porque como digo son un bo feixe
deles. O primeiro ten que ver co protagonista masculino. A pesar da
súa apariencia de “chico malo” (ese do que non se queren namorar
xa máis as mozas hetero/bi feministas, por fortuna), Johny é
precisamente o contrario do cliché, que só respecta na vestimenta.
Se nos paramos a analizar os seus actos, Johnny é o contrario do
cliché. Primeiro, por se a alguén se lle escapaba, dedícase a
bailar.
Non é unha actividade masculina por excelencia, que se diga, menos
vindo dun ambiente no que a súa alternativa laboral, como indica nun
momento de película, é afiliarse ao sindicato de obreiros da
construción. Non é que sexa contraditorio traballar na construción
e bailar cha-cha-cha, pero habitual de seguro que non é. De feito
arríscome a dicir que na nosa sociedade contemporánea bailar é por
definición unha actividade que racha coa masculinidade, e tanto ten
se falamos do baile tradicional (e nótese que non era así noutras
xeracións), bailes de salón, ballet, ou disco (coa única excepción
se cadra do break dance
e os bailes de rúa estadounidenses). Pero non chega con isto, Johnny
é amigo da súa compañeira de baile, Penny. Amigo de verdade:
preocúpase por ela, aconsella (igual que o fará ela máis tarde)
mais non xulga nin (sobre)protexe, exerce os coidados en todo
momento, un trazo que se estende a outros personaxes masculinos como
o pai de Baby. Así que aí xa caeu a primeira ficha do cliché.
Johny non é un chico malo. É, simplemente, un mozo de clase baixa,
que nunca tivo oportunidades na vida e ao que ninguén tratou como
unha persoa con valor(es), coñecemento e valía.
Mais,
por suposto, a protagonista absoluta desta película escrita e
dirixida por mulleres é Baby. Baby, descubriremos logo, chámase en
realidade Frances, en honor da primeira muller que entrou a formar
parte do goberno dos Estados Unidos. É unha moza de clase media-alta
que na súa interacción con Johnny e o seu mundo nunca adopta unha
visión paternalista nin de superioridade. Cre na xustiza e comeza a
comprobar cales son os atrancos para que esta aconteza. Nese sentido,
entronca coa protagonista de Adiviña
quen vén cear esta noite, pois pon
diante do seu pai as contradicións de defender certas ideas sempre e
cando estas non entren no espazo do privado. Baby é unha
protagonista atípica. Non é guapa (esa é a súa irmá) e está en
constante estado de aprendizaxe. Mais, a diferenza da Sandy de
Grease,
por exemplo, Baby non é ningunha reprimida que precisa afirmar o seu
valor pintándose ou vestindo “sexy”. De feito, de xeito
maxistral o equipo da película (dúas incribles mulleres e un home
gai) só viste a Baby de xeito máis explosivo cando ten que ir
substituír a Penny bailando e faino con maquillaxe teatral e
esaxerada, cun peiteado típico do escenario, nada favorecedor. A
ninguén lle interesa Baby nin pola súa roupa nin porque vaia
cumprir os requisitos patriarcais de ser “sexy”.
Baby
e Dirty Dancing
interésannos a moitas mulleres (e sería interesante falar noutro
momento de como se fixo a película nas condicións máis precarias
porque ningún produtor quería tocala ao considerarse unha “película
de mulleres”) porque o filme trata principalmente do
desenvolvemento do desexo sexual feminino libre. O principal exemplo
é, obviamente, o de Baby. Vexamos de novo as diverxencias co
estereotipo patriarcal: neste, non hai nada máis sexualizante para
os corpos das mulleres ca o baile. Nesta película, malia as
apariencias, o baile é de todo menos iso. Aquí non, o baile é unha
dificultade, unha rutina, unha forma de expresión salvaxe mais sobre
todo unha exploración do corpo propio, un desafío da propia
protagonista con ela mesma. O desexo sexual vén despois, vén
afincado no coñecemento das persoas e dos seus valores.
A
escena na que Baby e Johnny se bican e se deitan por primeira vez é
un exercicio de ollada do desexo feminino heterosexual en estado
puro: é ela quen bica, é ela quen toca, é o corpo del o que
observamos, o que deixa que o desexen. Se pensamos en como se relatan
os encontros sexuais, e mais entre xente nova, non é unha narrativa
moi común.
Mais
o desexo sexual feminino non é só de Baby. Toda a película nos
narra mulleres que deciden facer co seu corpo o que lles parece neste
campo. Dende Penny, que decide abortar, ata a fantástica escena na
que a irmá de Baby se dirixe, mentres soa “Yes!”, ese canto á
decisión sexual feminina, á cabana do mozo que lle gusta porque “o
van facer” e o descobre cunha das mulleres maiores. Ata as dúas
mulleres que bailan xuntas na escena final, pasando amplamente dos
homes.
Esta
non é, pois, a historia dunha mociña inocente que é seducida e/ou
seduce un mozo. É a historia dunha moza con ideas propias, con
desexos propios e con valores propios. Nese sentido, un aspecto de
Baby que chama moito a atención son os silencios estratéxicos
grazas aos cales Baby apoia as mulleres, pero non xulga. Faino en
varios momentos cruciais da película. O primeiro, obviamente, cando
pide cartos ao seu pai para pagarlle o aborto a Penny sen que o pai o
saiba. Mais logo, cando esta lle di que non se deita con calquera,
Baby non di nada. Míraa sen xulgala, non lle fai falta a
explicación. Tamén cando a súa irmá lle di que se quere deitar co
mozo que deixou embarazada a Penny, advírtea mais non contesta cando
a súa irmá lle di que o que lle pasa é que ten ciumes porque
deixou de ser a favorita do pai. Ata nos silencios, Baby fala.
É
así, tamén a través do silencio, que a película rompe dous
elementos máis dos filmes románticos, e estes son sumamente
inesperados. Xa non só o tema da clase social, que é evidente,
senón a expectativa do final feliz e da monogamia. Faino dun xeito
tan maxistral que ata nos pode resultar desapercibido, mais faino.
Un
dos silencios de Baby válenos para comprobar que non lle importa a
monogamia. Despois de preguntarlle a Johnny con cantas mulleres se
deitou sen ningún tipo de xuízo tras deitarse con el, nunha escena
cara ao final da película, Baby observa con curiosidade mais sen
atisbo de irritación, como unha muller solicita os servizos sexuais
de Johnny, cousa á que este, sen saber que Baby o observa, se nega.
A nosa protagonista semella máis satisfeita da negativa de Johnny
por dignidade del, que antes lle falou de como as mulleres ricas o
utilizaban como un obxecto, que por ningunha outra cousa.
A
segunda ruptura inesperada ten que ver co típico final feliz
monógamo. Cando finalmente despiden a Johnny, tras Baby declarar que
pasara a noite con el para que non o acusen de roubo, non hai ningún
indicativo de que a relación vaia continuar. Tampouco o hai ao final
de todo da película. Imaxino que o noso adestramento de películas
románticas non nos permite ver que o final feliz é este, dúas
persoas que aprenderon todo o que podían a unha da outra e que non
importa o que pase despois.
O
importante, de feito, xa pasou. E culmina na escena final, esa na que
Johnny di sobre o escenario que ao seu carón ten unha persoa que é
para el un exemplo de comportamento e de valor. Creo que no
repertorio de declaracións románticas heterosexuais poucas veces
escoitamos un home poñer unha muller no centro do seu discurso
vital. Johnny non quere a Frances para el, tampouco a quere por
guapa, por lista, por dócil: quérea por coherente, por xusta,
porque loita polo que cre, porque ten coraxe nas cousas do día a día
e porque lle ensinou a ver a vida doutra maneira. E dito isto, xa
podemos bailar todas todo o que queiramos. Porque ao final de Dirty
Dancing materialízase aquela premisa
da cita retocada de Emma Goldman: se non podo bailar non é a miña
revolución. Tampouco se non podemos querer persoas libremente e como
son, deixalas ir cando toca, erguernos contra o inxusto, desexar como
mulleres e apoiarnos. Resumidamente, todo o que fai Baby ao longo
desta película chea de coreografías impresionantes, boa música e
diálogos antolóxicos.
Dirty Dancing, 1987
Comentarios
Publicar un comentario