Se non limpamos as fiestras, non entra luz, por Arancha Nogueira

 Atopo Iluminada no escaparate dunha das miñas librarías de referencia, nunha bonita edición, na que a capa parece querer levarnos a un algo oriental, un sentido de calma mesmo esaxerado, a luz dunha primavera na que non chove (iso que nós, atlánticas, descoñecemos).

Case parecería que a autora, Mary Karr, procurou a ilustración exacta, a intensidade da luz e das cores, para crear un efecto de shock en nós, inocentes lectoras: abrimos o libro e ese rostro de muller que nos saudaba, pausada, desde a capa, convértese nunha historia crúa e espida de metáforas. “Non vou contarche o que queres oír” - parece dicir Mary Karr, desde a novela - “vou contarche a miña verdade”.

Así, nun autobiografismo nada oculto, Mary Karr comeza a trazar as liñas dunha ponte moi longa na que nos leva da man, con traxicómica honestidade, por unha das épocas máis duras da súa vida no seu Texas natal: alcólica, drogadicta, divorciada, mala nai, mala filla, marxinada social. Así se nos presenta a protagonista (e autora), que se un ápice de vitimismo reúne forzas para revelar tanto os detalles máis escabrosos como as conversas máis nimias; non é este só un exercicio de verdade literaria, senón tamén de reflexión. Karr amósanos en Iluminada o que ela considera que debe ser a literatura: un instrumento que procure (con)mover, accionar e estourar. Algo moi lonxe do artificioso. Na outra punta do artificioso.

Una parte de mí se aferra a la idea de que yo soy la persona más desfavorecida de todas las que intentan dejar el alcohol, y es de risa, dado que soy blanca, delgada, trabajo, no tengo sida y sí un seguro médico y unos dientes razonablemente rectos. (...)

Deb da un sorbo al café y yo digo: Una contusión en la cabeza y un divorcio: tremenda excusa para beber. (p.369)

Resulta curioso como ese propio instrumento, a literatura, que serve para producir algo na que está do outro lado do papel, serve tamén á autora-protagonista como elemento de desintoxicación: é na literatura onde ela se atopa, contraditoria, efervescente: vitoriosa ás veces e outras lamentábel; periférica ou privilexiada, ou ambas ao mesmo tempo. Sen filtros, con moita crítica pero sen compaixón. Iluminada non é unha historia de superación pero tampouco unha historia (unicamente) de calamidades. Hai traxedia e tamén humor e moitas outras cousas polo medio, como hai tamén na vida. Se cadra por iso atrapa. Porque hai moita reflexión, pero non hai moralexa. Porque a vida real non é unha fábula para crianzas, e nós non somos as mellores nin as peores mulleres que poderiamos ser.

Intervindo este camiño de busca da identidade, cuestións como a relixión, o patriarcado, as adiccións, o capitalismo, o peso da familia. A soidade e a soidade que non nos permitimos ter. A saúde mental, os hospitais psiquiátricos, a vida despois do encerro.

Moitos temas de acaída actualidade para estes tempos de confinamento.

Soy Tina, dice, maniaco-depresiva.

Yo Mary, digo, depresiva-depresiva. (p.423)

Supoño que me gustou Iluminada porque, despois de case 600 páxinas de montaña rusa, despois de vomitar até o último anaco de alimento no chan do parque temático cutre, fiquei cunha sensación de calma tan grata como a que prometía a capa do libro. E non por que a novela achegue grandes conclusións, nin achegas morais, nin éticas. Precisamente porque non o fai. Porque permite a posibilidade de se atopar sen que iso teña que ser, necesariamente, algo catárquico. Porque non hai coros gregos nin grandes escenarios para decorar o tránsito de Mary, pero ela transita igual. Adicta, dependente, mala nai, mala filla, escritora, combativa, auténtica, inconformista.

Iluminada. Paradoxalmente.

- Mary Karr, Periférica & Errata Naturae, 2019, traducción de Regina López Muñoz