As formigas, como acontece
ando unha senta nunha campa no verán, son un incomodo. E admito que a miña
primeira reacción ante Formigas nos pés foi a incomodidade: unha muller
duns cincuenta anos desfaise ante os meus ollos por unha ruptura sentimental
cun home. De primeiras, como titula a primeira parte do libro, unha historia
vulgar. Unha historia que intuímos repetida, sentimental (ese gran concepto
patriarcal) e irrelevante. Unha historia escoitada ás nosas amigas, coñecidas,
compañeiras, protagonistas de revistas desas “de mulleres”. A formiga, porén,
fura.
Porque esa é seguramente a
función da boa escrita. Furar. Tornar a incomodidade e o prexuízo inicial en
curiosidade. A boa escrita é o que move a escoitar, a acompañar mesmo aquelas
historias das que nos sentimos inicialmente distantes. Axúdanos a interrogar a nosa
reticencia e mesmo un certo pudor inicial á hora de presenciar o día a día,
nunha especie de pingar íntimo, dunha muller que chora a todas horas
aparentemente por un home. A descrición, porén, é enganosa.
Porque se de algo trata esta
novela é de, precisamente, poñer as mulleres no centro. Facer visible unha
muller nun momento de crise vital, nun momento de virar de rumbo. Cando unha
explora o que a narrativa nos ofrece tradicionalmente nestes casos, atopa ou a
busca dun novo amor, o ingreso en mosteiros, a tolemia ou a desgraza de por
vida. Seguramente porque estamos afeitas a que o desamor nolo conten señores
dende hai séculos e as nosas expectativas sexan tan absurdas coma o seu
imaxinario.
Formigas nos pés parte do mesmo principio para escoller un
camiño ben diferente, o de tornar a “historia vulgar” nunha exploración da
vulnerabilidade, do esmorecer das certezas que o amor romántico presenta como
un anuncio de colonia. Na súa escrita de pequenos e certeiros impactos, a
novela amosa a cara B de todas aquelas viaxes e momentos “románticos”, ás veces
de forma un tanto oblicua, coma se a protagonista non fose quen de facer fronte
aínda a certas cuestións, e outras, máis cara ao final, de xeito claro e
contundente. Nesta novela escoitamos falar do desexo, do abandono, da xestión
da dor dun aborto, do lado menos limpo das rupturas. Mais tamén da arte como
ferramenta para a vida (a protagonista pinta e debuxa sen fin) e das redes de
afecto fortes que nos manteñen en pé. Todas as amigas da protagonista carecen
de nome propio pero estou certa de que todas as coñecemos dalgunha maneira: a
amiga entusiasta, a amiga artista, a amiga herdada...
A protagonista de Formigas
nos pés desafía a escrita cipotuda do desamor, esa na que os homes
consideran lícito botarlles ás mulleres a culpa das súas desgrazas ficcionais e
reais, fan lícita a violencia, o alcoholismo, afogarse no traballo... calquera
cousa menos unha boa xestión emocional. A xestión emocional require o que as
formigas nos presentan: bágoas e mocos, si, mais tamén todo o proceso de irse
desprendendo, de recoñecer as fantasías da aceptación, que diría Mercedes Peón,
que nós e a sociedade nos imos contando. As formigas furan na casca para chegar
á cerna.
E a cerna é unha á que teño
que sumar as miñas propias formigas, un tema que eu mesmo como escritora atopo
fascinante e urxente: a reconciliación coa soidade que ás mulleres tanto nos
custa. E non é sorprendente. Ninguén nos ensina a entender a súa importancia,
cada minuto da nosa vida está cheo de obrigas cara a outras persoas. Na
ficción, raras son as mulleres que nos guían nese camiño. De feito, rara é a
ficción patriarcal que non advirta sobre os perigos das mulleres estaren soas:
tolas, refugallos, frustradas e, moi a miúdo, vítimas de crimes.
A narradora deste libro
sementa as súas formigas nas imaxes adquiridas, dende a “muller máis triste do
supermercado” para roelas por dentro. Interróganos e subverte os prexuízos patriarcais
que rodean a escoita do sufrimento das mulleres. Fura ata transportarnos
empaticamente do afogo da parella a unha vida de diferente cor
na que domine a esperanza.
Formigas nos pés, Nazaret López, Ed. Xerais
Comentarios
Publicar un comentario