Camille Claudel. A transgresión silenciada por Beatriz Maceda

—Posee usted talento. Es indudabe. Pero son muchos los que tienen idea al principio, cuando empiezan. Lo importante es perseverar. En cuanto a aceptarla aquí, en la Escuela Nacional, creo que existen pocas posibilidades de que podamos hacerlo. No puedo arriesgarme a revolucionar mis talleres. No, siga en su taller de señoritas.

Camille Claudel, naceu o 8 de decembro de 1864 en Francia en plena Belle Époque. Ela, xunto con Renée Vivien, prolífica poeta coñecida como a Musa das Violetas, que non tivo ningún problema en recoñecer o seu lesbianismo e Suzane Valandon, pintora, espírito libre e considerada unha excéntrica, enfróntanse ás mediocres consideracións sociais e morais do momento por expresar e defender, a través das súas obras, un tipo de arte, que segundo parece era propiedade dos homes.

De todas elas, Camille Claudel foi a que recibiu o peor trato por esculpir coas súas mans directamente sobre o mármore, algo que non eran quen de facer moitos escultores. Como unha muller co pelo espeluxado, a saia manchada e subida a unha escaleira podía traballar directamente o mármore! Iso era demasiado viril para unha señorita!

Unha revista francesa da época apelaba á unión de todas as almas virís do mundo para loitaren contra a barbarie feminista. Para os homes o feito de que as mulleres escribiran, votasen, creasen, só podía explicarse a través de desviacións biolóxicas. Médicos, xuristas e antropólogos lanzaban arengas a través dos medios de comunicación de masas (chistes, ilustracións, poemas...), neste panorama as mulleres escultoras, pintoras, en definitiva, creadoras, reflectían o medo masculino ante a emancipación da muller.

...Se me reprocha (¡espantoso crimen!) haber vivido sola...

Camille Claudel loitou toda a súa vida en liberdade (os últimos trinta anos os pasou nun manicomio) por ser recoñecida como escultora, non como a irmá de... ou a amante de..., un recoñecemento que lle foi negado por usurpar, ao parecer de críticos como o misóxino Bouchot, un lugar que non lle correspondía, e vivir fóra das marxes que marca a sociedade patriarcal.

Camille, a escultora, no seu taller, debuxando, na procura desa peza que consista nun so punto, nunha soa diagonal, algo tan depurado que quede reducido a aparencia do movemento. Na que o mármore xa non é pedra ríxida para, con cada nota do cicel, apareza a poesía que remexa a nosa alma, que perturbe a nosa mente e nos leve a ese lugar do que fuximos ou que non quixemos abandonar.

... hoy hace catorce años que tuve la desagradable sorpresa de ver entrar en mi taller a dos esbirros armados de pies a cabeza, provistos de cascos y de botas, que amenazaban en todas direcciones. Triste sorpresa para una artista; eso fue lo que obtuve en lugar de una recompensa, suelen ocurrirme semejantes cosas...

Pechou a porta, as xanelas, quedou soa coas súas derradeiras obras, destruíndoas coa forza da súa incómoda rebeldía. Levaba días sen comer, sen ver a luz. Sabía que virían a buscala.

Só queda un corpo espido no taller, o de Camille Claudel. A escultora.

...la imaginación, el sentimiento, la novedad, lo imprevisto que surge de un espíritu desarrollado son cosas desconocidas para ellos, mentes obturadas, cerebros obtusos, eternamente cerrados a la luz, que necesitan de alguien que les provea. Le decían: ...”nos servimos de una alucinada para encontrar lo que buscamos”. Los hay que, al menos, poseen estómagos agradecidos y serían capaces de dar alguna compensación a la pobre mujer a la que han despojado de su talento: ¡un manicomio!, ¡no!, ¡ni siquiera el derecho de poseer una casa propia! Porque debo permanecer en su poder. Es la explotación de la mujer, el aniquilamiento de la artista a la que se quiere hacer sudar sangre...

Son moitas as cartas que escribiu Camille desde o manicomio, cartas que expresan cunha lucidez que manca, a súa desesperación, a inxustiza á que foi sometida por ser muller, intelixente e, sen dúbida, a mellor escultora da súa época. 

A loita non rematou.

(Os fragmentos das cartas de Camille Claudel desde o manicomio están recollidos do libro: CAMILLE CLAUDEL da autora Anne Delbée. Edt. Circe. Tradución de Ana Mª. Moix. 1ª edición, xaneiro 1989)