As gatiñas viaxeiras por Eli Ríos

As dez gatiñas viaxeiras, da autoría de Eva Mejuto (texto) e Víctor Rivas (ilustración), é un álbum ilustrado para as primeiras lecturas, pero non só. Nada máis abrir a primeira páxina descubrimos que tanto o texto como as ilustracións buscan un público que goce da lectura visual sen importar a idade. A quen lle gusten os contos, a canción tradicional, as gatas, viaxar e, sobre todo, rir vai encontrar neste volume a historia precisa. Esa que nos narra as aventuras e desventuras de dez gatiñas moi aventureiras, inquedas e algo rebuldeiras, pero, ás veces, tamén un chisquiño desastrosas.

Con base na tradición oral, un conto con base acumulativa-neste caso de resta-, esta brincadeira propónnos acompañar as dez gatiñas nunha viaxe pola xeografía galega. Coas súas mochilas ás costas, percorren os Canóns do Sil, Lugo, Ourense, Vigo, as illas de Ons, Meis, o Mosteiro de Armenteira, o pazo de Lestrobe, San Simón, Rande, Trives, etc Nestas situacións aparecen personaxes como Gatalía de Castro ou Gatulio Verne e elementos propios da nosa contorna como a bica, unha carballeira, un pazo, un río, a muralla romana de Lugo, ... Esta viaxe, chea de ritmo, ofrece uns referentes de proximidade que permiten coñecer o que temos máis preto, os lugares que se poden visitar ou nos que desenvolven as persoas a súa vida diaria porque se un libro resulta como conxunto (historia, ilustración, estrutura, etc) non é necesario que os espazos de referencia sexan, obrigatoriamente, indefinidos ou de coordenadas xeográficas afastadas. Se un libro funciona, cónvértese, nese momento, en universal. E, aquí, entran no xogo as emocións. 

A viaxe comeza e continúa coa desaparición das gatiñas, pouco a pouco, pero fano en situacións cómicas. Xuntar a crueza da perda coa comicidade é unha das grandes ferramentas que ofrece esta obra. A estratexia necesaria para enfrontar situacións complexas que, neste caso, rematan nun final esperanzador. O realismo social é a clave na que traballa a autora coa esperanza de que a rapazada non teña que vivir estas realidades, pero, no caso de que se dea, que posúa as ferramentas necesarias para facerlles fronte. Transgedir as normas do xogo, o da desaparición neste caso xa que sabemos que as gatas teñen varias vidas, co humor lévanos, nesta obra, a ver a historia que se conta desde outra perspectiva que, incluso, resulta divertida e estimulante. A cada folla que pasamos queremos saber. Intríganos como vai desaparecer a seguinte gatiña. Esa comicidade, sen agresións nin violencias, alenta a trama. Ademais, as ilustracións ofrécennos unha lectura visual con moito por descubrir en cada páxina. Un outro relato que axunta ao desexo de continuar a viaxe ata o final acompañando as felinas revoltosas.

Esta última páxina do libro (e non fago spoiler ningún) achéganos, amais, unha profunda reflexión. Aparecen os nomes dos lugares e das gatas protagonistas. Nomes que non son denigrantes, que se refiren a quen realiza a acción e que representan a individualidade de cada quen. Isto que pode parecer unha curiosidade, resulta de grande importancia xa que as femias-animais dos contos sempre quedan relegadas a un espazo secundario na trama, teñen nomes ofensivos ou, directamente, nin se mencionan (por que sabemos que o can de Heidy se chama Niebla e non que nome ten a nai de Bambi?) ou aparecen como un colectivo sen características propias. É moi de agradecer xa non só o conto en si mesmo, senón tamén esta mudanza dos mundos referenciais que constrúen, no seu conxunto, unha narración coa que nos divertiremos moito e que nos ofrece perspectivas interesantes para a rapazada. Aquí, descubriremos que as gatAs teñen moitas aventuras que vivir e que están á nosa espera para contala e/ou cantala.

Mejuto, E. e Rivas, V., Dez gatiñas viaxeiras, Xerais, 2019