Un texto, dúas poetas por Rosa Enríquez

nesa montaña na que habitas agora hai/ unha cova inmensa/ unha cova que ti aínda non coñeces/

beleza foi descobrir no teu corpo todos os países do mundo e perder os mapas

(andrea nunes & maría rosendo)

Que a xente diga que non está afeita a ler poesía, porque non lle chega nin a comprende, non deixa de resultar curioso. Curioso porque os textos poéticos proceden da oralidade máis expresiva, deses modos de dicir en alto aquilo que se amou, ou que se ama. Tamén o que violenta e revolve o corpo de dentro, onde se chanta a potencia toda dun desexo apenas murmurado que agora lemos nas vértebras dos versos pero cuxa orixe non é o papel, mais as ondas polas que flúen, atrapan e golpean as palabras. Escoitamos poesía dende sempre. Pasamos da corte do antigo Reino de Galiza e das súas prazas, aos bares de agora, tamén ás librarías e a tantos outros espazos nos que se intenta suscitar certo interese polo labor que desempeñan as poetas. Imaxino entón aqueles poetry slam na corte de Don Denís, ou na de Alienor d’Aquitaine, e vexo as voces de moitas mulleres a ecoar polos corredores nos que, con certa discrección, se intentaba o erótico. Isto de intentar o erótico, de achegarse a outros corpos e buscar neles a acollida é algo que tira de nós dende moi novas. Dar e recibir. Tocar e que nos toquen. Comer e ser comidas. Respirar o que alguén respira e abandonarse. Quen non anhelou isto algunha vez polo menos? Creo que a maioría si o fixo. Agora ben, cómpre ter presente que o devandito desexo do que tanto levan escrito os homes tamén se constrúe. Non pode entón sorprender a ninguén a presencia nos textos antigos de violacións ou malleiras. Tampouco non debería causar impacto ningún que figuremos obxectualizadas, en tanto que adorábeis, por inocentes e castas, ou, pola contra, odiábeis, por perversas, mentireiras e caprichosas. O ollo masculino amosa en practicamente todo o escrito un maniqueísmo evidente. Vémolo en centos de poemas. Por iso posuímos un imaxinario estético de invasións bélicas asociadas ás que se producían en privado, tanto nas cámaras dos castelos como neses prados ou xardíns e demais locus terribilis aos que se ten denominado “amoenus”, como se todo o acontecido neses espazos resultase dun desexo sempre mútuo, e, polo tanto, motivo de diversión. Aí están Laurencia, Dafne e tantas outras vítimas dese afán invasor propio dunha construción do desexo patriarcal, ligado á dominación. Con isto non considero revelar nada novo, simplemente intento lembrar que esta erotomanía literaturizada polos homes existe. Aparece nos textos que escribiron e algúns aínda escriben. Así é que ler os poemas destas dúas poetas -Andrea Nunes e María Rosendo- faise ben interesante e liberador, porque nos coloca noutro lugar como lectoras e contribúe á elaboración dun imaxinario erótico diferente. Que non son as primeiras que o fan? É certo. Tampouco serán, esperemos, as últimas. Aí están aqueles versos de Safo, por exemplo, moi anteriores no tempo a este libro de Andrea e María. No entanto, si hai algo en DIÁSPORA DO AMOR BALEA que non é xa tan habitual na literatura e que está en relación coa maneira en que foi concibido e tamén na que se presenta. Refírome a que todos os textos que figuran nel proceden da oralidade -antes foron audios, algo que, imaxino, permitiu que existise nos poemas esa expresividade intensa e natural que descubrimos coa nosa lectura- e constitúen un diálogo. Non se trata pois de que cada unha escriba o que lle pete, na procura da excelencia propia, e bote un discurso, mais dun intercambio de emocións, ideas, desexos e reflexións no que as dúas voces traballan acompasadas, porque se interpelan e responden, sen esquecer xamais o fío condutor que as une e que dá como resultado un texto total compacto, ben artellado e harmonioso. Isto materialízase nunha presentación curiosa e atraente. Estamos ante un conxunto de cartas poéticas nas que ambas as dúas autoras empregan tanto a delicadeza como a procacidade para recordar encontros e mantelos na memoria. Interesante idea a de xerar un espazo invisíbel ao que acceder para capturar a intensidade dese amor e traelo de novo ao presente. Tendo conta disto, a funcionalidade que esas cartas teñen para estas amantes cobizosas é a recuperación desas vivencias que as emocionaron e que, malia a obrigada separación, aínda as emocionan.

Escribirse para recordar, para volver incidir no desexo e sostelo no tempo. Tamén para sentirse próximas. Un pracer mutuo rememorado sen esa nostalxia paralizante que elas deciden obviar, porque prefiren centrarse na celebración da experiencia amorosa, coa ilusión de verse novamente e preservar o afecto que se profesan, entregándose a outros corpos, pois o que senten é algo moi potente que arelan compartir.

Isto de recibir cartas eróticas e saberse desexadas suscitará grande interese nas lectoras. Por iso creo que este poemario é un deses libros necesarios, que temos de transmitir ás xeracións máis novas. Sobre todo se queremos substraernos desa construción masculina do desexo que ten ocupado, porque é unha ocupación en toda regra, páxinas e páxinas da nosa literatura galega e doutras, nas que as propias mulleres participaron.

deixa que che ula nas raízes de gengibre/e nas sementes vulváceas do cardamomo/ (…) quero beber-te a sorvos/ e que me entres morna pola gorja

éntranme terribles ganas de mastigar o conforto/ que hai no fondo da túa boca,/ ganas de terte enteira adentrándote no escuro do corpo/ de que te introduzas a saltos/ a palazos.

(maría rosendo & andrea nunes)

Nunes, A. e Rosendo M., Diáspora do amor balea, Caldeirón, 2018.