 |
| Xela Arias, por Lorena Conde |
máis
arriba das palabras/ hai un ceo de palabras e as/ palabras non
existen
Xela
Arias
A
contemplación e vivencia da fláccida realidade, esa observación
atenta do que sucede. Tamén a maneira de experimentar a pesadez das
horas, sentir o seu transcurso ata o delirio mentres un manto
invisíbel envolve as cousas mínimas: a simplicidade dunha flor
calquera, dun insecto, dun corpo espido... A importancia do desexo e
da entrega. A negación ante o devandito espasmo das horas a abrirse
paso. A deconstrución da idea que se acepta porque si. Sen máis
xustificación que a propia recorrencia que parece conferirlle un
pouso de verdade, como iso de ver algo limpo no amor e pensalo sempre
inocente. A pregunta. As preguntas. Todo ese ronsel de cuestións que
nos coloca en lugares difíciles, porque introducir a dúbida pode
provocar un descenso en picado e non nos gusta nada iso de darnos un
golpe duro e desfacer o que somos, ou pensabamos ser, en anacos.
Entendo que caer así é un xeito de morrer. Hai que ser moi forte
para saber abandonarse. O máis fácil é resistirse ao golpe.
Evitalo. Como deixarse ir sen perderse?. Velaquí a cuestión. Para
Xela Arias esa caída en picado era algo necesario. Non quixo
permanecer varada e interpretarse incapaz de renovación. Sabía da
flaccidez da realidade e aceptaba estar en guerra. Tigres coma
cabalos é un reflexo desa tensión interna que non desexaba
evitar. Amosar o seu corpo espido ante unha comunidade lectora máis
afeita á poesía da paisaxe ao xeito dos románticos ingleses, por
exemplo, foi a maneira que atopou de expresar o seu bramido e
provocar a explosión. Quería escribir algo diferente, textos que
non se limitasen a unha creación vicaria, dacabalo da literatura
exterior malia alimentarse dela. Podemos respirar a frescura nos seus
poemas, algo que non pasou desapercibido polas lectoras, que, pouco
tempo despois, iniciarían a súa andaina literaria. O escrito por
Xela, do mesmo xeito que o traballo de Lois Pereiro ou Chus Pato,
constitúen un legado importante para toda a xeración dos 90 que nos
deixou eses textos revitalizantes, vigorosos e rompedores que tanto
compraceron ás máis audaces lectoras un pouco cansas do
academicismo culturalista da xeración anterior. Xela Arias envolveu
entón un contido potente nun continente atractivo, porque si se pode
tratar asuntos “serios” cun enfoque absolutamente moderno sen
renunciar a intensidade expresiva, que, ao meu ver, devén maior.
Máis demoledora. Esa singularidade de Arias, que conseguiu mediante
a desvirtuación da sintaxe e un xogo lingüístico estilizado,
atrapa. Denuncia do equilibrio (1986) dá boa conta
disto con versos sorprendentes, que, alonxados de calquera manierismo
ou afectación, transmiten a súa visión da soidade, do amor ou do
propio tempo, sen que teñamos a sensación de que “chove sobre
mollado” ao lelos. Iso de que posuía, por exemplo, un “corazón
de auga derretida desbordando/ vasos e piscinas” e a
sensación de asfixia, porque “se non che falo non collo no
cuadrilátero da habitación”, ou aquela rotundidade de
que “só ningures país da decapitación non ten leis/ para
amarrarte”, revelan esa visión do amor como algo que se
derrama por todas partes, que nos lembra tamén a nosa condición
humana, profundamente fráxil, por efémera, malia toda a ardentía
que tal sentimento suscita... Talvez por iso introduciu ese famoso
verso de Rimbaud - “apprécions sans vertige l’étendu de mon
innocence”-, que ela mesma traduciu ao galego con algunha
variación na persoa do verbo -“aprecio
sen vértigo a extensión da miña inocencia”- para dar conta
desa vivencia apaixoada, tantas veces voraz, que nos permite vivir
coma quen anda suspendida polo aire e camiña delicadamente, subida a
unha estrada invisíbel polo baixo da que se pode observar o conxunto
do real como algo alleo. Esa sensación de alienación á que nos
deixamos inducir pola efervescencia amorosa, dado o desexo que
interpretamos irrenunciábel, é algo que Arias nos describiu,
divertida, coma unha tempada no inferno -clara alusión, unha vez
máis, a “Une saison en enfer”, 1873, de Rimbaud-
metida entre as súas pernas: “ti espiába-la miña falda e eu/
nela escondía unha tempada no inferno”.
Hai
vigor e ansia neses poemas, unha vontade de xogo e grande interese
pola luminosidade que a voluptuosidade fornece entre persoas que se
desexan. Con todo isto recoñécese o peso que o instinto ten na
textura dos poemas de Xela Arias, un instinto que non foxe da
reflexión, porque esta existe. Faise explícita na propia descrición
do tempo coma un todo insobornábel e extenso que segue e segue, que
non cede e que só conseguimos deter nun acto de ensimesmamento ao
observar, poño por caso, o baile comunitario das formigas nese
desfile multitudinario e “miniaturesco”. Así percibiu Xela
entón a devandita “parada” : “estaba cansa a/ traballar por
saír/ NO INTERMEDIO DAS HORAS/ que bailaban no swing das formigas/ ó
son que pasaban...” Tamén vemos esa incursión nos
buratos do tempo na contemplación das claraboias polas que afirmou
abandonarse: “interiorizo constelacións/ vércome nas
claraboias das cítaras cigarras na cidade”. Esa maneira de se
deixar ir na propia observación do que aparece ante os seus ollos a
través do cristal, favorece a percepción distante do bulir da
cidade, a separación do eu lírico daquilo que sucede fóra. Polo
menos durante uns minutos. Por iso “supuxo” que sentirse fóra de
todo é un feito, algo que devén inevitábel: “supoño que é
un feito/ sentirse fóra de tódolos mundos”. É precisamente
esa maneira de se ver fóra “de tódolos mundos” a que a
conduciu a interrogarse sobre o observábel: “¿ O intelixíbel
é o sentido?” . Eis unha pregunta inquietante sen resposta. A
poeta deixounos “tiradas” coa cuestión de marras. Tiña claro
que o interesante non é tanto atopar “a resposta” como formular
as preguntas pertinentes. Non se situou, por tanto, en ningunha
atalaia dende a que acabar co noso abismo de dúbidas. Partillou con
nós esa ausencia de certezas e favoreceu un percorrido polos seus
poemas totalmente libre. Non lle compracía aceptar un paradigma
moral sen o pasar polo seu propio tamiz. Nutriu todo o escrito desa
non aceptación, da busca constante, da vontade de se abandonar e
permitirse estar confusa. Non renunciou ao feito de ser contemplada,
mesmo interpelada, polo devandito abismo. Comprendeu que era
necesario integralo no seu proceso vital para avanzar e experimentar
novas sensacións. Non pode pois sorprender que escribise algo coma
isto: “E tododios -entre seguro- están andando/ !e eu que
posuía unha clave/ dourada para as fugas¡/ ¿todo anxo é
terrible?/ perdinme -recoñecinme- volvín perderme…/ e este perder
era un alucinar coa fláccida realidade/”. Con esta capacidade
de se deixar envolver polo descoñecido e aceptar perderse, Xela
conseguiu a excelencia expresiva para denunciar o equilibrio, a orde
social que esmaga a xente cada día. Fíxoo co mellor da frescura
dunha adolescente e do coñecemento adulto de quen se atreve
reflexionar por si mesma, sen obviar o instinto, a intuición e certa
inxenuidade. Non reproduciu pois o pensamento o de ninguén. Coma
Lois Pereiro, Xela é, foi e será, unha desas voces poderosas,
xenuínas e indiscutíbeis da mellor poesía galega dos últimos
trinta anos.
Comentarios
Publicar un comentario