O declive por Arancha Rodríguez

 Hai unhas semanas, a compañeira Ánxela Lema reflexionaba na Sega sobre o libro Pensamento monógamo, terror poliamoroso da teórica e activista Brigitte Vasallo. Uns días máis tarde, comezaba eu a lectura de Sita, da teórica e activista Kate Millett, e caía na conta de cantos dos conceptos de Vasallo se poderían aplicar á relación descrita por Millett, uns 40 anos atrás. Mesmo cantas cousas poderían compartir, digamos, nunha cea, nunha charla ou nun obradoiro.

Porque unha das cousas boas que trouxo o feminismo foi a transversalidade, en todos os sentidos. E outra, sen dúbida, a caída dos ídolos: non, por suposto, como un nihilismo individualista, senón a favor de humanizar os nosos referentes, de ser críticas con eles, de convivir – tamén – coas súas contradicións, como nós convivimos e lidamos coas nosas. O feminismo axudounos a rachar coas figuras férreas e sen fisuras de grandes líderes que creou a historia patriarcal.

E desde esta óptica, abrín as primeiras páxinas de Sita.

 Publicado por Kate Millett orixinalmente en 1976, logo da súa famosa Política Sexual, que a converteu nunha das figuras máis representativas da segunda onda do feminismo en Estados Unidos, Sita é un caderno de notas que se converteu nunha zona de catarse para a autora. Nun momento de transformación social, avidez artística e con Millett envorcada no activismo feminista e bisexual, a autora coñece a Sita, unha muller que tras deixar atrás diversos matrimonios heterosexuais comeza unha relación con ela. Unha relación apaixonada, amorosa, feroz, treboenta. Pero Sita non comeza co namoramento, senón co ocaso desa relación. O que fora, nun momento, un lugar afectivo seguro para Kate Millett vaise desfacendo de diante dos seus ollos, uns ollos en principio incrédulos, despois avergonzados, posteriormente doídos e finalmente acostumados.

    Verla representar el papel de amante es más humillante que un rechazo frontal. Pero soy tan cobarde, lo prefiero, me aferro a eso, codicio cada momento, cualquier sonrisa ausente.

(...)

Antes pensaba que envejecería con esa mujer, que nuestro amor seguiría creciendo año tras año. Llevo aquí tres días. ¿Cuántos más me quedan? (p.63)

 Nestas 376 páxinas atopamos unha especie de escrita automática, case un diario do naufraxio dese amor, que se fai por veces repetitivo pola intensidade, pero, como é se non a aceptación do fracaso? Millett relata a súa obsesión por Sita, describe con nostalxia o seu amor antigo, a diferenza co que murcha, os esforzos patéticos por recobrar o que xa non ten vida.

Millett é, a fin de contas, unha persoa como outra calquera. E volvo a Brigitte Vasallo porque, nese momento de activismo bisexual e lésbico, Kate Millett – autora e protagonista – atopa tamén a falla da ética do coidado, un compromiso que non é tal, vese a si mesma como un cadáver emocional abatido tralo desencanto de Sita, que por outra parte se nega durante moito tempo a recoñecerlle que non quere continuar coa relación, polo menos con eses termos.

A frustración tingue todo o relato, e malia ser Millett unha das máis representativas activistas feministas da súa época, tamén o auto-castigo ao pensarse responsábel do fracaso desa relación. E velaí, as contradicións. Esas das que aprendemos, que xestionamos como podemos, e que mentres tanto nos abrasan desde a parte máis alta do estómago. A mesma Millett ten afirmado non se sentir orgullosa desta obra porque non encarna o que para ela sería o canon da literatura lésbica: é unha obra que, en fin, relata unha relación cunha estrutura patriarcal, posesiva por un lado e descoidada polo outro, mais é tamén unha testemuña sen censuras do que moitas veces acontece, mesmo nos círculos máis concienciados. A última pedra, da que máis custa desprenderse: a estrutura dos afectos, do íntimo.

Sita, na descrición coidada do contexto, fálanos tamén das loitas de Kate Millett pola súa saúde mental, da soidade das grandes urbes e dos complexos urbanísticos verticais que remataron coa veciñanza, do medo ao papel en branco, do síndrome da impostora, da atmosfera de ebulición dos 70.

Pero sobre todo é unha crónica do declive, da evaporación do que había, da idea da efemeridade. De como o amor é amor aínda que non dure para sempre. De como até as feministas teñen que botar dunha patada a Disney da cabeza.

Conclúe Millett, facendo referencia á fin da relación: “aún no me doy cuenta de que soy libre” (p. 374).

 Porque Sita, sobre todo, remata falando dos recomezos. De como é posíbel reinventarse en calquera momento da vida. Das pequenas vitorias dentro das cousas que sangran. De como desprendernos tamén nos fai libres. De devir nós mesmas.

Sita, de Kate Millet, publicado por Alpha Decay en 2018 e traducido ao español por Núria Molines.