Nada máis real, nada máis agochado por Arancha Rodríguez

Construír esta recensión non foi tarefa fácil. Porque non o foi reconstruír a lectura, como supoño que á autora non llo resultou reconstruír os feitos. É algo que nunca saberei, claro, pero que Alexandria Marzano-Lesnevich consegue facerme crer malia a súa escrita case aséptica, de informe criminal. Hai pequenas cousas (a descrición do alento do avó tralas comisuras rotas dos seus beizos, o calor case desértico de Iowa, os lentes demasiado grandes para a cara finísima de Ricky) que nos fan sentir que si, que isto é unha novela, non un informe policial. Que nos ofrecen esa verdade, non unha verdade obxectiva, telegráfica, senón a verdade da supervivente. Esa que case nunca se conta. E que cando se conta, molesta. Se cadra por iso me custou tanto construír esta recensión.

The Fact of a Body, traducido por Flora Casas como “Nada más real que un cuerpo” na edición de Libros del Asteroide, é o primeiro libro de Alexandria Marzano-Lesnevich. Antes da súa publicación, en 2017, a autora era máis ben coñecida pola súa profesión como avogada e doutora en dereito. Foi precisamente un dos seus casos o que a levou a escribir a ditosa novela que, contra todo prognóstico, gañou o Lambda Literary Award e o Chautauqua Prize en 2018, malia ser escrita ante todo – como afirma a propia autora – cunha vontade catárquica.

Partindo da revisión das actas do xuízo de Ricky Langley, un pedófilo confeso acusado de matar a un neno e abusar sexualmente de varios nos Estados Unidos, a protagonista (a propia Marzano-Lesnevich) vai entrelazando a historia de Langley e as súas vítimas cos seus recordos da infancia. Así, a Luisiana dos 90, na que Ricky Langley matou a Jeremy Gillory e foi finalmente apresado, vaise mesturando de xeito case natural coa Nova Jersey dos 80, cunha familia de “clase media” e aparentemente funcional e respectada, na que cada noite o avó sae silenciosamente da cama para masturbarse fronte ás netas, primeiro, e para abusar delas, despois, obrigándoas a gardar silencio. Unha delas, Alexandria. A outra, a súa irmá.

Así, a medida que unha Alexandria Marzano-Lesnevich xa adulta se obsesiona co caso de Ricky Langley e percorre medio país en busca das probas que remitan á súa historia, ela mesma vai rachando co mito das violacións por parte de descoñecidos e lanzándonos á cara a crúa realidade de que a meirande parte das violencias sexuais acontecen no ámbito da familia ou da contorna máis próxima e, o que é aínda máis grave, baixo unha atmosfera de silencio sepulcral. Así se forma unha maraña de fendas: a historia de Ricky, dos seus abusos e tamén dos que el recibiu por parte da súa familia, en paralelo coa decisión dos pais de Alexandria de ignorar as agresións do avó ás súas fillas, e da propia Alexandria de tentar vivir como se iso non tivese acontecido, por unha presión moi para alén dos seus propios sentimentos de humillación.

A familia, esa estrutura inamovíbel, ese construto intocábel, esa fonte (tantas veces) de violencia socialmente aceptada.

Por unha parte, hai unha precisión brutal dos detalles na narración: non cabe dúbida de que toda a información foi investigada minuciosamente. Por outra, Alexandria Marzano-Lesnevich consegue non caer na descrición morbosa, nin dos abusos, nin do asasinato. Prefire contar a supervivencia, a recuperación, en ambas historias. Esa parte que os textos patriarcais obsesionados coa romantización da violación como elemento disruptivo prefiren non contarnos.

A autora constrúe unha novela a cabalo entre o thriller, o terror psicolóxico e a novela de memorias, na que parece rescatar a tradición estadounidense das novelas-documento dos 60 (remítenos facilmente ao A sangue fría de Truman Capote) pero coa sensibilidade narrativa e a ollada perspicaz do Matar a un reiseñor de Harper Lee. Porque a medida que avanza a novela, o que parecían as historias centrais (a descuberta do asasinato, as distintas sentenzas polas que pasa Ricky, o destino do avó de Alexandria) van perdendo forza en prol de narrativas moito máis potentes e reflexivas: narrativas sobre as cousas que decidimos non contar, narrativas sobre os discursos que non deixamos que transcendan para continuar aleitando aqueles cos que nos educaron, narrativas sobre o perdón.

Sobre como non hai respostas fáciles. Sobre as paternidades e maternidades. Sobre a necesidade de perdoarse a unha mesma por ter sido unha vítima, por contraditorio que pareza.

Sobre como sacar de todo ese desacougo a relevancia de contar estas cousas, de non deixar que se oculten máis.

Sobre como contándoas tamén curamos. Sobre como curando nos facemos fortes. 

Nada máis real. Nada máis necesario.

Nada más real que un cuerpo. Un asesinato y unas memorias, Alexandra Marzano-Lesnevich, tradución de Flora Casas, Libros del Asteroide, 2018.