A complicidade para resistir por Beatriz Maceda

Identidade, esa palabra que os políticos converteron nunha aldraxe, está perdendo o seu verdadeiro significado; o de recoñecernos para respectarnos, para definirnos ao carón das outras. Esa identidade é a que procura a protagonista da novela de Donatella Di Pietrantonio, La retornada.

Narrada en primeira persoa, e coa perspectiva que dá o paso do tempo, a autora narra a historia dunha nena, da que non sabemos o nome. Durante 13 anos é criada polos que supón que son a súa nai e o seu pai. Mais, sen saber que fixo, cal é o motivo, ten que deixalos e con eles a súa vida, para volver coa súa familia biolóxica. Retornar ao descoñecido.

Nos anos 70 en Italia, e tamén en España, as adopcións eran verbais. Non existía ningún tipo de regulamentación; de tal xeito, as familias pobres acostumaban dar en adopción á ultima filla ou fillo a unha familia rica e na que ou ben o home ou a muller eran estériles. Ás veces, esa adopción producíase dentro da propia familia se había algún parente con boa posición económica e social. Este é o caso da Retornada.

A protagonista sofre un dobre abandono envolto nunha maraña de silencios e reservas, que provoca nela iso tan cristián e tan enfermizo: A culpa.

Un día érguese e ten que abandonar a casa na que vive, a carón da praia, co seu fermoso xardín, o colexio, as compañeiras, a súa amiga especial, os olores, os sons... para chegar a unha vila do interior de Italia na que vive a súa familia biolóxica. O seu pai un home rudo, de poucas palabras; unha nai superada pola crianza de tres nenos e unha nena Adriana, personaxe inesquecible da novela, e que son os irmáns que nunca viu. Todo isto envolto na precariedade económica na que a nosa protagonista non vivira até este momento. Asemade, unha familia tamén pobre na capacidade de expresar e transmitir afecto.

Xa na primeira páxina, a autora, desvela o argumento da historia, pero iso é o menos importante.

Aos trece anos xa non coñecía a miña outra nai.

Subía con traballo a escaleira da súa casa cunha maleta incómoda e unha bolsa chea de zapatos revoltos. No relanzo recibíronme o cheiro a fritura recente e unha espera. A porta non quería abrirse, desde dentro alguén a sacudía sen unha palabra e fedellaba coa fechadura. Vin axitarse unha araña no baleiro, colgada do extremo do seu fío. Tras o ruído metálico apareceu unha nena coas trenzas frouxas, feitas había días. Era a miña irmá, pero non a vira nunca. Apartou a porta para deixarme entrar, sen quitarme de en riba os seus ollos penetrantes. Por entón pareciámonos, máis que de adultas.

O que de verdade importa, é todo o que vai sentindo esta nena de 13 anos. A procura dunha resposta ás preguntas: Como poder sobrevivir a min mesma? Por que non son querida? Por que fun abandonada dúas veces?

Preguntas, para as que atopar resposta a esa idade, na que estamos nunha época de transición cara á adolescencia, non é doado. Na que precisamos sentirnos queridas e apoiadas para ir na procura dunha identidade á que aferrarnos, malia que sexa na distancia. Sempre marchamos para volver.

Será Adriana, esa irmá descoñecida, a que, coa súa intelixencia e pragmatismo, lle dará as ferramentas para sobrevivir nesa vila na que naceu e que é o único lugar que coñece. Mais, tamén, se producirá unha retroacción entre elas cando a protagonista é a que leva a súa irmá ao lugar no que viviu os trece primeiros anos da súa vida. Esa viaxe ao mar, á praia, que produce unha sensación de impotencia en Adriana ante a inmensidade, ante ese ambiente descoñecido para ela.

A noite, convértese no momento en que aparece a pantasma do abandono, da perda da habilidade para ter o control sobre si mesma. Esa confianza está perdida. Xa non hai espertares fermosos. Mais tamén será o momento das confidencias entre esas irmás que precisan e queren coñecerse. Aínda que non se poden encher todos os baleiros, entre as dúas intentaran atopar esa dimensión emocional que as fará cómplices. Para sempre.

Parámonos unha fronte á outra, tan soas e próximas, eu mergullada até o peito e ela até o pescozo. A miña irmá. Como unha flor improbable, crecida nun pequeno terrón pegado á rocha. Dela aprendín a resistencia. Agora parecémonos menos nas faccións, pero é igual o sentido que atopamos neste estar arroxadas ao mundo. Salvámonos coa complicidade.

Esa complicidade que agroma entre nós, como mulleres, cara un futuro no que a palabra identidade recobra o seu verdadeiro significado.

  Di Pietrantonio, D., La Retornada, Tradución de Miguel García,
Duomo Edicións, 2018.

(as traducións ao galego son de Beatriz Maceda Abeleira)