Estar
“onde está o desexo”
e “onde se concede”
ten algo de vertixe. É como deixarse ir, lanzarse ao núcleo do
acontecer, en principio irrelevante, que nos atrapa. Cazar ou ser
cazada. Amar ou ser amada. Noutros casos, ben seguro menos intensos,
simplemente presenciar a vibración e pasar ao seu carón. Sen que
esta poida afectarnos directamente. Observar entón que lle sucede ao
resto de habitantes nocturnos. Ser voyeuse, ou voyeur, ten tamén o
seu punto. Se non fose así non habería tantas persoas mirando.
Velaquí a experiencia noctámbula dese itinerario polos bares nos
que ser, estar e parecer conseguen diluírse e xorde a visión
inesperada, ese punto exacto no que as luces de neón, que puntean a
escuridade, fan certas concesións e colocan os nosos corpos no lugar
que arelamos, ese no que podemos modificar a estrutura das cousas e
permitir que un estraño afán nos envolva. Situármonos nese espazo
invisíbel no que o desexo se concede faise difícil, mais é o que
afirma Lucía Aldao ao final deste libro: “Estás
onde está o desexo/ e onde se concede”.
Tendo conta disto, se lemos o libro dende o final, veremos, no propio
retroceso, o permiso que Aldao se concedeu a si mesma para regresar
ao punto de eclosión inicial, isto é, acompañaremos, en certa
medida, a voz da poeta nese periplo realizado á inversa que
propiciou a construción deste libro, así é que viviremos a
elaboración destas memorias dende o mesmo lugar do tempo no que se
coloca a construtora do libro: o presente que vira o ollo do
retrovisor e pon en marcha o imaxinario desas lembranzas para
ordenalo, en principio cronoloxicamente. Emprego “en principio”,
porque, talvez, o teña organizado en función das intensidades
vividas. Ou daqueles momentos que, na súa memoria, foron o motor
inicial, e, dende aí, ata os máis próximos ao presente da poeta.
Iso si, para reagrupar estes recordos, subdividiu o libro en seis
lugares de paso. Estes son: Velvet, Backstage, Rúa da Independencia
-co mítico Bar de Juan-, Artillería e Estacada. Estes espazos
nocturnos, moi populares na noite coruñesa, configuran un todo que
foi estruturado así para atopar acomodo no papel. Tal foi a decisión
da autora, que, moi sabiamente, quixo crear un fío que unise o que
estaba separado. Ela mesma explicou isto nunha entrevista: “A
verdade é que buscarlles unha casa aos poemas foi un exercicio ben
interesante, moi diferente para min, porque eu nunca construíra un
libro (…) O xeito que eu atopei para dispór os textos foi un paseo
nocturno onde hai seis paradas cuns nomes que veñen xustificados
pola temática dos poemas”. Moi atinada
esta decisión, coido, porque ese percorrido polos diferentes
escenarios da noite coruñesa é o fío que une o que, repito, estaba
separado. Alén desta distribución textual, hai algo ben interesante
que se pode aprezar coa lectura: a existencia de poemas devorábeis
na intimidade lectora e outros en vivo e en directo nun recital. A
existencia dos primeiros débese, como explica a poeta, á unha
necesidade, experimentada nos últimos anos, de tocar o público
lector no espazo privado asociado á tradicional lectura.
Supoño
que esta necesidade xorde do proceso de evolución normal que todas
as persoas vivimos, porque non estamos sempre colocadas nun mesmo
lugar. Afortunadamente! Significa isto que abandone esa escrita máis
propia da escenificación textual? En absoluto. Isto unicamente
significa que a escritora decide amplíar o seu rexistro expresivo e
incorporar nel elementos máis asociados ao que se deposita no papel
que ao recitado. Daquela, os seus textos poderán ser desfrutados en
privado. Sendo isto así, todas as que estamos afeitas a potencia da
súa voz, sentiremos que tamén pode murmurar no noso ouvido cando
non está presente. É como se nos deixase roubarlle os poemas,
porque agora si temos a capacidade de os repetir nas nosas cabezas,
e, nun intento de permanencia, egoísta pola nosa parte, facelos
propios e habitalos. Hai neste egoísmo lector un pouso de
inocencia, porque, sabémolo ben, é imposíbel habitar eses poemas.
Nós, na nosa lectura, o único que conseguimos é adentrármonos
nalgúns deses lugares que se nos propoñen no libro, e, ás veces,
ver neles escenarios que nós mesmas coñecemos -o mítico bar de
Juan, ou o Backstage!-, uns lugares nos que experimentamos sensacións
similares coas que, nun proceso de identificación inevitábel,
chegamos a vernos reflectidas. Que hai entón de vivido pola
comunidade lectora nese paseo zombie? Hai sobre todo unha arela que
clama, dende o máis profundo, a ansia de volver visitar certas
sensacións, como a crenza nunha especie de inmortalidade que se
experimenta na eclosión de impulsos que agroman na contemplación da
fauna nocturna, da que nós tamén formamos parte nalgún tramo do
tempo. Leremos pois versos punzantes que nos traerán á memoria o
perigo de caer polo precipicio da desorientación, e esa emoción
insólita e inesperada que, intepretabamos, procedía de fóra, isto
é, dalgunha persoa que conseguía atraparnos. Cazar ou ser cazada?;
Amar ou ser amada? ; Vivir a intensidade dun intre calquera, á beira
doutro corpo, a maioría das veces descoñecido, ao que podiamos
acoplarnos e case case amar un pouco?. Esa ilusión cegadora que o
sexo imprimía na pel permitía xogar co desexo a un amor que non
existía. Ou si, porque tamén podería ser que teñamos dado algo de
amor no propio exercicio de nos ofrecer a cada descoñecido, ou
descoñecida, que metiamos na nosa cama. Nesta cacería había un
motor que nos conducía, en ocasións, a estrañas e torpes fuxidas
cara a adiante, que Aldao sinala con precisión de entomóloga e que
son ben reveladoras da súa audacia expresiva. Refírome, por
exemplo, a versos demoledores e inquietantes coma este: “(…)
porque, sostén Aldao,/ é máis que probable que vexamos unha punta/
pero que debaixo non haxa iceberg”. Ou
estoutro: “Estabas avisada do desxeo do
corazón tanto como dos glaciares”. Ou este
máis: “Velaquí a fórmula da infiel:/
facer do desexo o valente termo que enche a boca das covardes./
Quen me dese
equivocarme.” E o
meu fragmento favorito: “Querer así/
parécese bastante a alguén que ama máis a alguén por/ como
pronuncia o “s”/ ou a alguén que amaría máis a alguén/ se non
fixese un círculo en vez dun punto enriba da letra “i”.
Escollo
este fragmento como favorito, porque vexo nel a consciencia do poder
enfeitizante dunha atracción, na que adoitamos ver ese “punctum”,
un termo usado por Roland Barthes no seu ensaio sobre fotografía
-“La chambre claire”-
para facer visíbel o “inesperado” e “feo” que aparecía, sen
ser buscado, nunha imaxe, e que, precisamente, segundo o francés,
lle confería certo interese á devandita imaxe. Digamos que na
rememoración desa fonte de inspiración do noso desexo hai tamén un
“punctum”, isto é, un presunto defecto, algo que, en principio,
carece de sensualidade, mais que aos nosos ollos adquire poder e
forza. Ata tal punto que pode ser a boca desa enerxía amorosa ou
odiosa que nos deixa varadas nun determinado lugar do que resulta
difícil saír, malia todos os avisos. Non hai prevención posíbel,
nin pílula que nos libere dese estado de secuestro e indefensión no
que adoitamos colocarnos nese encontro co corpo do outro. Ou da
outra. “Sostén Aldao/ que con premeditación
e hipérbole cheirou a dor a anos de distancia”.
Como se pode cheirar a dor e adentrarse igualmente nela? Esa é a
gran pregunta. Cómpre ser unha atleta mental para substraerse desa
chamada interna que nos convoca. Non sempre estamos listas para
asumir e aceptar o fracaso. A maioría das veces a aceptación
prodúcese porque se fai inevitábel. Non tanto polo talento que
teñamos niso de ter unha visión clara sobre o perigo co que andamos
a coquetear. Cousas que pasan. Cousas das que todas temos aínda
moito que aprender.
Que hai de
marabilloso entón neste libro de Lucía que tanto tardou en chegar?
A potencia e naturalidade expresiva desa voz que fala dende o centro
do estómago, que pode romperse con cada berro silenciado, con cada
renuncia, con cada desilusión, e reconstruírse despois da fraude.
Hai tamén momentos máis doces que parecen adobiados dunha breve
nostalxia, porque a nostalxia na voz de Aldao sempre é breve, e isto
é o que, ao meu ver, a fai máis interesante, porque non nos
paraliza. Escribo isto na medida en que creo que ollar cara ao pasado
provoca ese efecto en nós , así é que pode roubar a enerxía
necesaria para vivir o presente. Talvez por iso, Lucía Aldao escriba
que “(…) cando queres saber que será de ti/ que será dese
bicéfalo (por dicir un número)/ que dorme na túa cama e pasea cos
teus pés e actualiza o teu estado/ improvisas unha biografía dos
últimos anos e ves que si/ que sabes entreterte ben/ que non che vai
morrer de vella a nena...”, porque entende que aquilo que foi
non nos define. Hai moito máis. O presente, por exemplo. Os
múltiples lugares nos que podemos abrir os puños - “O poema
empezou a moito tempo/ Eu levaba un puño no corazón/ e o feito de
contar con dúas mans esquerdas non me permitía suplicar”- e
deixar que nos vexan tal e como somos. Así é Lucía Aldao: unha voz
aguerrida, un golpe na mesa, unha caricia lanzada dende dentro, como
quen non quere a cousa. Recibímola entón con gusto no papel.
Aldao, L., Todo isto antes era noite, Apiario, 2018
Comentarios
Publicar un comentario