As intemperies nosas por Arancha Rodríguez Fernández

Duomo Ediciones vén de publicar na fin de 2018 unha novela da escritora norueguesa Hanne Ørstavik, Amor, publicada orixinalmente no 1997 e que nos presenta a esta novelista, descoñecida até o de agora para quen escribe, e imprescindíbel desde ese momento (ai, a importancia das traducións).

Recoñezo que se algo me chamou a atención deste libro, como para collelo dun andel sen dubidar demasiado, foi a súa capa, unha capa na que a palabra amor, en branco, destaca sobre unha escuridade espida, gris e case negra: se cadra, todo o contrario ao que entendemos como amor.

E é que nesta novela curta, de apenas 170 páxinas desmonta con mestría certos conceptos clásicos ao redor da maternidade, a fraternidade, a compaña ou a comunicación. E do amor, por suposto. Esta subversión, parte fundamental da novela, faise da man de dúas personaxes que non son o que parecen ser: Vibeke, unha nai solteira, e o seu fillo, Jon.

Toda a novela transcorre na noite anterior ao noveno aniversario do neno. Nunha primeira persoa precisa na que a narrativa, maxistral, fai que confundamos constantemente a voz da muller e do neno, imos palpando a tensión de dúas personaxes vulnerábeis, completamente illadas, que buscan noutras o necesario afecto, mais non entre elas. Nun principio mesmo chegamos a anoxarnos con Vibeke, a quen o seu fillo parece molestar, dalgún xeito. Rexidas de máis, se cadra, aínda polas ideas do que unha nai debe ou non debe ser. Pronto nos decatamos de que Vibeke é nai solteira, de que acaban de mudarse e da radical soidade que a acompaña, así como un ostracismo imposto desde o nacemento de Jon. Da súa necesidade de atopar un outro que a vexa como algo máis que unha nai. Por outra parte, Jon percibe ese malquerer. El tamén se sente só, ten pesadelos polas noites, sufre ao mudar de colexio. Malia todo, entre elas, un sagrado silencio.

A distancia e a incomunicación son protagonistas desta novela, na que Vibeke e Jon rematan por saír da casa buscando cada quen o mesmo, e sen atoparse nunca, como dous sucos paralelos sobre a neve. O rexeitamento é, tamén, unha constante. E así, vulnerábeis, seguen entrecruzándose as voces de nai e fillo, espidas de amor.

A vulnerabilidade non aparece neste Amor como un concepto, nin como unha característica das personaxes senón como unha entidade en si mesma, unha capacidade – na órbita do proposto por teóricas como Judith Butler ou Eve Kosofsky Sedgwick – de exposición e de interacción. Quero que me vexas, porque estou aquí, e tamén quero verte. Porén, esta vulnerabilidade compartida, acompañada maxistralmente por unha aridez que non nos permite imaxinar outra cousa que frío, non abonda para que nai e fillo atopen o conforto dunha outra, dun outro: mais ben, fainas aínda máis conscientes da súa propia alteridade.

A tensión é cada vez máis brutal, a fraxilidade de Vibeke e Jon máis crúa, a súa incapacidade para atoparse nesa coincidencia, lamentábel. E así, Ørstavik remata a novela deixando a ambas personaxes nunha muda intemperie. Tamén a nós, lectoras, conxeladas de frío.