A lama que cubre os nosos pés por Andrea Barreira

Ilombe é unha nena moi especial e non só porque saia da casa disposta a rescatar á súa nai; tamén porque nos agarra da man e nos pide, decidida, que vaiamos con ela a través da lama dos camiños, que nos ensuciemos a pesar dos medos.

El viaje de Ilombe nace con tres obxectivos: ser un referente para as crianzas afrodescendentes, ser unha ponte de entendemento entre culturas e manter a memoria oral de Guinea Ecuatorial. Así, o nome da protagonista non é casual é o da primeira autora dun libro infantil da literatura dese país: Raquel Ilombe.

Seguindo os seus pasos, Alejandra S. Ntutumu escolle tres lendas que vai engarzando como se fosen unha soa. Cada historia representa as distintas etnias de Guinea Ecuatorial: fang, annobones e ndowe¹. Segundo nos imos mergullando entre as páxinas, vemos unha serie de personaxes que teñen certas similitudes coas que poboan as nosas propias lendas: ogros, vellas e animais pero que forman parte dos contos tradicionais deste país africano.

Para reforzar as raíces, a autora mantén o idioma materno introducindo palabras da lingua Fang, que se ve resaltada no propio texto a través das ilutracións de Lidya Mba, o que facilita que queden cravadas na nosa mente mentres avanzamos na lectura. 

Cunha linguaxe fluida, pois o libro está escrito baixo as guías da lectura fácil², adentrámonos no bosque mesto guineaecuatoriano. Segundo avanzan os pasos de Ilombe, esta vai medrando e nós con ela. Pero entremos no lodo do camiño ao ritmo do ngoom³. 

 

Como se nos estivesen contando a historia a viva voz, de entre as páxinas comezan a escaparse árbores, tartarugas, leopardos e gorilas... Cada un deles achega unha lección importante a Ilombe: a seguridade das redes, a necesidade de tecelas. Cada encontro non é van, empúrrana de xeito cariñoso, ás veces incluso cruel. Así é a natureza. Porén, se é tratada con respeto amosará o seu lado amable.

Ntutumu non oculta os medos da nena, amósaos igual que ensina a resolución de Ilombe por deixalos atrás e non permitir que lle impidan avanzar cara ao seu propósito: atopar á súa nai. As ilustracións de Lydia Mba reflicten estas sensacións e, aos poucos, vanse escurecendo segundo os perigos aumentan, segundo se achegan as personaxes máxicas. Non hai que esquecer que Ilombre camiña, segura, cara tres ogros. E en cada paso vemos o temor da infancia, a seguridade da etapa adulta, a sabedoría e protección da vellez.

Pero se algo hai que resaltar en El viaje de Ilombe é a resolución dos conflitos cos que se atopa a rapaza que parten da intelixencia, da colaboración e, sobre todo, do diálogo. Entón a lama do camiño non é unha barreira, convértese nun xogo máis no que ensuciarse ten premio.

 Alejandra S. Ntutumu (texto), Lydia Mba (ilustracións), El viaje de Ilombe,

Colección Afrocuentos, Editorial solidaria POTO POTO, 2017

1 Información aportada pola guía de lectura.

2 Lectura fácil: lectura adaptada para facilitar a comprensión dos contidos, de xeito que sexa accesible a un público amplo

3 Tambor