Hai quen escolle os camiños máis longos por Emma Pedreira

Paula Carballeira non é a primeira autora que lles dá unha volta aos denominados contos de fadas tradicionais, toda esa materia feita para alertar crianzas, inocularlles ás rapazas o amor romántico, o medo e preparalas para ser procesadas como produtos cárnicos e estéticos pola Factoría Disney. Antes de Carballeira foron Angela Carter, Anne Sexton, Margaret Atwood, Sara Henderson-Hay, Tanith Lee e, na nosa propia tradición Marilar Aleixandre, Eli Ríos, Carmen Blanco e mesmo unha servidora. O tema dá para moito pero tamén son moitos os anos de reclusión no estereotipo e, a cada terremoto, dez ou doce réplicas haberán de seguilo. Eis que aínda non cubrimos nin unha terza parte dos danos e perdas que produciu (e segue producindo) tal estropicio. Mais este libro, en apariencia sinxelo, non é unha réplica máis senón que ten vontade sísmica de seu.

Paula Carballeira (Maniños,1972) é autora dunha amplísima obra literaria que recolle poemarios, libros de contos, novelas LIX así como un amplísimo percorrido na oralidade, polo que entendemos que está afeita a rescatar as personaxes da tradición fundacional e reprantexalas no noso imaxinario.

Esta achega que nos fai en Hai quen escolle os camiños máis longos ten un algo dese rescate, de labor de limpeza da pátina de riquiñismo falsario daqueles contos dos Irmáns Grimm ou de Perrault que resultaron tan válidos ao patriarcado para facernos ás nenas de moitas xeracións medoñentas e ben comportadiñas. Carballeira sabe do que escribe xa que durante anos andou á procura dun voz propia para cada obxecto e figura; xa foron as casas, as –nunca- mascotas, os lobishomes, o mortos vivintes, todo ser vivo ou inanimado ten pasado polos seus dedos e boca convertidos nun algo persoal e único unha vez filtrado pola súa maxia.

Así é que ía tocando falar delas, das princesas dos contos, o primeiro contacto de todas nós coa oralidade. Paula Carballeira toca no embigo emocional de todas nós para facer bambear unha serie de prexuízos. Vainos espir a Carapuchiña, a Bela adormecida, as crianzas atrapadas na casiña de chocolate e a Branca de neve. Nin a avoa se salva deste descarnamento. O lobo, xira escaldado sobre os seus pasos, o cazador é ninguneado. 

“Mira o lobo con tenrura/Se queres/ Pregúntalle coma se fose un veciño/ A ver que che di”

Neste acto de revolución poética, moi aleitada por un silencio dos de escoitar, é cando é preciso escoller entre dous camiños, como a nena do conto; nós, lectoras, escollemos tamén: pasamos polo texto como espectadoras ou axudamos a reconstruílo a base da nosa memoria e pouso?

Mais que escolleu a autora, a contención ou a concisión? É un poemario limpo ou contido? Por unha banda as palabras, rescatadas daquela polisemia alegórica dos autores que nos quixeron modelar modelando as rapazas e mulleres das súas historias a base de prohibición e consello. Por outra o libre albedrío.

“Escolleu/ Cando non estaba ben visto/ Que avoas coma ela/ Decidisen/

Vivir/ Vivir no medio/ Vivir no medio do bosque”

Carballeira frea o que podería ser un discurso invasivo para a rebelión e deixa que as (xa súas) personaxes e as lectoras poidamos decidir que camiños frecuentar e baixo que premisas. A avoíña decide sobre a súa capacidade de estar soa. Para a Bela adormecida durmir non é un castigo, o castigo é ficar en pé e calada. Á Carapuchiña nin tratar de persuadila cando emprende o seu camiño. As crianzas famélicas terían comida a casiña da bruxa, reprantexemos esas maternidades tamén, desde a intrahistoria.

Un texto que se remexe contra o xa escrito. Que deixa moitas farangullas no chan do camiño máis longo para que a cousa teña visos de cambio. Poemario no que os versos respiran audaces, no que os poemas teñen un aquel de acritude contra a historia inicial, xogan a revirarnos. Mesmo podemos sentir e entender o anoxo da autora contra algunhas daquelas mentiras porque sentirnos enganadas polas historias que nos contaran, que pretenderon guiarnos polos camiños máis curtos, é xusto e necesario.

Paula Carballeira, Hai quen escolle os camiños máis longos, Positivas, 2018