A evolución de Calpurnia Tate (tamén unha revolución) por Beatriz Maceda

Os títulos nos libros teñen a súa importancia, e se son de LIX, probablemente máis. Ás veces, aparecen como por arte de maxia, incluso antes de empezar a escribir a historia, outras polo medio do proceso da escrita; mais tamén hai ocasións en que temos que buscalos con toda a imaxinación posta ao seu dispor e, até pedir axuda a “esas histéricas”, como chamaba a poeta Wislawa Szymborska ás musas.

“A evolución de Calpurnia Tate” é un título fermoso que inevitabelmente, achéganos a Darwin e ao seu libro “A orixe das especies”. Así é, que cada capítulo da novela comeza cun parágrafo do libro de Charles Darwin.

Cando un naturalista novo comeza co estudo dun grupo de organismos completamente descoñecido para el, ao principio vacila moito no intre de determinar as diferenzas (...) porque non sabe nada verbo da cantidade e xeitos de variacións aos que está suxeito o grupo...

Utilizar, na mellor das acepcións da palabra, a Darwin para contarnos a vida da nena de once anos ten tamén o seu aquel. Estados Unidos, que xa sabemos é unha país cheo de contradicións, leva de sempre dividido entre os Creacionistas, e os que defenden a teoría de Darwin; até o punto de desaparecer a segunda do curriculum educativo, nalgúns dos seus estados. Na actualidade, un corenta e sete por cento da poboación americana esta en contra da teoría da evolución. Jacqueline Kelly, muller de ciencia, postúlase, a través desta historia a favor da teoría darwinista. 

Será o avó de Calpurnia o que lle agasalle o libro de Darwin, xa que en varios momentos da historia queda en evidencia ese rexeitamento á teoría da orixe das especies, por parte dun sector da sociedade.

—Desculpe señora, ten o libro do señor Darwin?

A muller inclinouse sobre o mostrador e dixo:

—O que?

—O libro do señor Darwin. Xa sabe, A orixe das especies.

Engurrou o cello e puxo a man detrás da orella.

—Tes que falarme máis alto.

E faleille máis alto, con voz trémula.

—O libro do señor Darwin, por favor.

Botoume unha ollada que me paralizou, e respondeume:

—Desde logo que non o teño. Xamais metería semellante cousa na miña biblioteca.

A novela empeza nun caloroso verán do ano 1899 en Texas. A partir de aí é a propia Calpurnia a que nos vai contando a súa vida na casa, na escola, cos irmáns (a única rapaza de entre sete irmáns) e, será a través dos seus ollos e do que vai acontecendo no seu día a día, como iremos coñecendo a sociedade americana daquela época; coa chegada do primeiro automóbil e dunha bebida refrescante que fai cóxegas ao baixar pola gorxa, chamada Coca Cola. Ou o primeiro teléfono da empresa Bell en Fentress, (a vila na que vive a protagonista).

A evolución de Calpurnia, é tamén unha revolución. Nunha época e nunha sociedade, na que as nenas eran educadas para ser señoritas, esposas e amas de casa perfectas; ela ten moi claro, cada vez máis ao longo da historia, que non lle gusta cociñar, odia coser, calcetar e tocar o piano. Mais, a súa, é unha revolución que nace da curiosidade, da relación co seu avó naturalista que lle aprende a observar, das contradicións que lle toca vivir nunha época na que as mulleres aínda non tiñan dereito ao voto. É este un dos aspectos interesantes da historia para calquera rapaza de hoxe en día, coñecer os atrancos que tiñan as mulleres a finais do século XIX e, comprobar, que algúns deles aínda están por superar.

Neste libro, as rapazas de once anos non van atopar redes sociais, tampouco últimas tendencias en moda; as primeiras non existían e as segundas non son do interese de Calpurnia, unha rapaza que quere romper cos estereotipos femininos da súa época e, que ten moi claro, que só ten un xeito de conseguilo, accedendo á universidade e sentindo que é quen de facer o mesmo que os seus irmáns varóns. Nesas estamos.

Jacqueline Kelly, A evolución de Calpurnia Tate, Faktoria K, 

2018 (tradución ao galego de Carlos Acevedo)