Marica Campo: unha non-flor como a hedra por Olalla Cociña

Eu era unha picariña e Marica Campo era mestra en Xove. Viviu ao principio nas Gulpilleiras, ao lado da escola unitaria onde estudara miña mai, na Rigueira, antes de poñerse a restaurar a casa do Torrillón, uns quilómetros máis arriba, nun emprazamento moi semellante ao dun castelo... Polo menos iso era o que se me asemellaba a min. Marica visitábanos adoito na casa de meus avós, e como moradora dese castelo incipiente que o meu propio avó Eusebio restaurara, ela mesma era unha doncela, tan fina, tan elegante e bela... E tiña o cabelo máis rizo que eu vira nunca, cousa que me poñía fachendosa por comparación (aínda que por aquel entón eu aínda andaba alisando no meu!)...

Era, desde logo, unha rara avis por aqueles confíns da Mariña luguesa, unha alfaia de acibeche -alí onde tanto se estilaban as de ouro chapado!- que nos encantaba: daba as clases en galego, facía “cousas de rebeldía, víñalles tan ben en Xove!” Isto dío miña mai, María Lozano, mestra no concello do lado, en Viveiro, quen leu os primeiros textos teatrais escritos por Marica e incluso lle botara un cabo nas revisións do galego. E montou co seu alumnado O premexentes non pode cos paxaros rebezos (ou memorias dun escribano), a súa segunda peza teatral para público infantil.

Lembro á mestra nas súas visitas á nosa casa da Aguieira e á xente amiga da “comuna” da Ponte do Carro sorrinte e moi chistosa cando falaba, e cun punto de melancolía nos ollos cando calaba. Fume de tabaco polo medio dos rizos e recendente como as flores da lila.

E lembro á escritora sabia e bondadosa cando eu xa era unha adolescente de instituto e me empezaba a gustar a poesía e o xornalismo... Ela descubriume á Pizarnik, á Pallarés! Un día veu á miña casa en Viveiro para un traballo de Lingua: unha entrevista coa poeta Marica Campo. Eu lera con devoción Tras as portas do rostro, escoitábamos seguido as súas letras nas cancións de Fuxan... Cando publiquei o Libro de Alicia Marica veu á miña presentación e eu lembrei aquela tarde tarde así:

“O destino tece ás veces fermosas redes de casualidades ou de causalidades, como diría Cortázar. Hoxe está á miña beira a amiga Marica, primeiro premio Fiz Vergara, que me coñeceu cando eu era unha pícara, e que foi unha das primeiras escritoras ás que admirei (aínda que non tiven consciencia de que ela era unha Escritora, con maiúsculas, ata o bacharelato). Lembro unha tarde, nun exercicio escolar, unha entrevista, na saliña dos libros da miña casa en Viveiro. Marica fumaba e era a de sempre pero ao mesmo tempo non, coroábaa unha misteriosa aura...

Ou era quizais que a lectura dos seus poemas fixeran espertar en min un estraña inquietude? Eu sentada na acolledora alfombra verde e ela no sofá. Eu que quería saber a que se refería nun verso do seu libro e ela que se facía de rogar:

“aí chos deixo”, dicía o poema

-Aí che deixo o que, Marica? Son as cousas que lle queres devolver a alguén?

-Pode ser

-Son bicos?

-Quizais

-Son desexos?

-...

Quedei remoendo naquilo que ela non quería dicirme, ela que sempre explicaba todo! E hoxe, como aquela tarde que non esquecerei, se alguén me preguntara que significa tal verso ou tal outro, seguramente faría o mesmo que Marica.”

A "flor" favorita de Marica é a hedra. E como a hedra, aquilo que nos deixa pouso escala ata os lugares mentais menos previsíbeis. Máis aló da mestra rebelde, da escritora admirada e da articulista militante está a amiga xenerosa. Todo o mundo sabe que Marica está sempre aí. Igual non se pode dicir moi alto porque a pobre debe ir cansa de andar de acó para aló! Pero é de xustiza, do mesmo xeito que é de xustiza que este V Día das Galegas nas Letras sexa para ela. Unha desas persoas coas que podes contar sempre, desas que se enumeran cos dedos dunha man e aínda sobran. E non só para unha presentación ou para o prólogo dun libro, que foi a sorte que eu tiven, ou para dar a cara por unha causa...

Durante anos eu contei tamén co cariño de Marica nas visitas á miña avoa Elsa, á miña bisavoa Alicia e a meu avó Eusebio cando a soidade da aldea facía os días longos e as noites frías. Por iso, e por todo o demais, Marica é tamén parte de min, da miña aldea e das miñas raíces e, aínda que non nos vexamos habitualmente, sei que me habita como unha liana de hedra, a súa adorada non-flor.