De malquereres universais por Arancha Rodríguez Fernández

No ano 2010, a novelista norirlandesa Maggie O'Farrell, cunha curta pero marcada traxectoria literaria, gañou o Costa Book Award con The Hand that First Held Mine, que chega a nós neste 2018 traducido en español como La primera mano que sostuvo la mía. 

 

Quen non coñeza a escrita da autora, atopa en La primera mano que sostuvo la mía, ante todo, unha narrativa moi particular. Un discurso que dispara as voces en primeira persoa e os seus pensamentos máis profundos cunha fluidez que os afasta de calquera sentimentalismo: case como se fose a nosa propia voz, case como se puidésemos ler os nosos propios pensamentos. Non é unha novela de ritmos rápidos, mesmo diría que o clímax tarda demasiado en ser conclusivo, pero si o é a corrente de pensamentos e diálogos que nutren a obra cunha riqueza inmensa no referente á creación das personaxes e os seus motivos.

Neste universo narrativo tan seu, que recorda ao de Vivian Gornick, atopamos a historia de Lexie Sinclair, unha moza que, cansa de vivir no rural inglés de posguerra, decide trasladarse a Londres seguindo os pasos dun estraño do que moi pronto estará rotundamente namorada. Esa é, por suposto, unha historia que xa se contou moitas veces. Mais, neste caso, a historia non ten un final feliz: trátase dun home moito maior ca ela, cobizoso de poder e manipulación, e co que establece unha relación intensa pero deprimente. Nunha Inglaterra en plena fase de ebulición, onde a creatividade e os movementos underground están á orde do día, Lexie, que é moito máis ca unha rapaza rebelde que abandona a súa casa familiar, loita encarecidamente por preservar a súa identidade mentres xestiona a relación co primeiro home que lle prestou atención (ese apego tan difícil de xestionar).

Por outra parte, e intercalada coa historia de Lexie, O'Farrell preséntanos a Elina, unha muller do século XXI que acaba de ser nai. Outra historia bastante manida. Pero – e aquí vén o pero – Elina, que ten unha vida aparentemente apacible, cóntanos desde a mágoa do seu corpo todo o que non é bonito de ser nai. A dor, a soidade (ou as ganas de soidade non respetadas), a incapacidade e o medo. Poucas veces o menciona, pero a escrita de Maggie O'Farrel é tan exquisita que podemos imaxinala continuamente nunha cama azul grisácea. Mentres o seu corpo vai recuperándose, Elina consegue narrar tamén a historia do seu compañeiro: un home sen iniciativa, ao que lle falta madurez, e cuxa característica máis salientable é que non recorda parte da súa infancia.

Lexie e Elina, separadas por catro décadas e varios distritos londinenses, van atravesando os seus propios campos de batalla, na súa maioría tinguidos de monólogos interiores e algún diálogo. As súas vidas, interconectadas dalgún xeito, parecen estar escondendo algo. A autora aproveita as súas historias para crear en torno a elas un halo de misterio innecesario que non remata de resolverse dun xeito moi sorprendente ou atractivo para a lectora. Pero esa intriga, que fai que nos enganchemos sen piedade xa nas primeiras páxinas, perde forza e importancia a medida que Lexie e Elina se nos presentan en toda a súa complexidade: en La primera mano que sostuvo la mía non é necesario misterio para crear interese, porque hai toda unha crónica das vidas das mulleres, das historias de vida e das cousas que non mudan (como se iso non abondase!).

A aparente intriga remata sendo anécdotica ante a narración tan real e certa de dúas mulleres cuxas historias se universalizan. Un mundo onde os homes sempre están ausentes, son inútiles, escapan con medo ou fican para molestar. As figuras dos homes serven como catalizador nesta obra das aventuras e desventuras das mulleres, e polo tanto do inicio das súas historias, pero son elas as únicas protagonistas, sendo as únicas personaxes activas na historia, en calquera das historias.

Desde a cama ou desde a redacción dunha revista, Lexie e Elina son mulleres que sempre buscan e nunca atopan: nese inconformismo hai frustración, pero tamén moita forza e ante todo moitas cousas que contar (da vitoria e do fracaso). Malia todo, hai tamén unha historia das relacións heterosexuais universal, unha loita constante entre a identidade e a identidade compartida, un déixome ir ou non me deixo que engrandece a novela de Maggie O'Farrell. Porque Lexie e Elina son ante todo humanas, fallan moito, arrástranse, ódianse por arrastrarse, infravalóranse, son malas nais, teñen remorsos e impórtalles o que dirán ás veces. Porque tamén necesitan quen lles sosteña a man mentres xestionan o conflito.

O interesante é que case nunca teñen quen. Pero permanecen activas, contándonos unha historia completa e trascendente. E sosteñen as nosas mans de lectoras ávidas até a fin do relato. E conmóvennos.

Eu non necesito máis.

Maggie O'Farrell, trad. por Concha Cardeñoso, La primera mano que sostuvo la mía,

 Libros del Asteroide, 2018.