A crítica da crítica: TAM e o manga xaponés en galego por Eli Ríos

Bícame profe de Kazuma Kodaka, traducido por María do Carme Pampín Otero e publicado por Edicións do Cumio en 2008, foi o primeiro manga en galego. Tivemos que esperar dez anos a que saíse publicado o segundo manga en galego e o primeiro galego. TAM de Anémona de Río (Retranca Editora, 2018). O primeiro manga galego? Si, o primeiro manga galego porque non é unha tradución. Nace en galego e desde o galego.

Xa estamos acostumadas a que as obras escritas por mulleres teñan contadas recensións (como é o caso de TAM de Anémona de Rio). Ademais, tamén estamos acostumadas a que se a escrita ten un punto que a diferencia da tradición, sexa posta en tea de xuízo. E, iso, é o que lle está acontecendo a esta obra cando se cuestiona se é un manga ou non.

Bícame profe mantén a estructura orixinal (lectura desde o final cara o comezo), en branco e negro e segue as pegadas de Death Note ou Naruto, por exemplo.

Anémona de Rio vai un paso máis alá da simple adaptación. E é de agradecer este proceso reflexivo.

 

Manga non significa nada máis que historieta, é dicir, por medio de viñetas ilustradas cóntasenos unha historia. Entón, se queremos crear un manga galego deberiamos usar o estilo de escrita xaponés tategaki ( orientación vertical e de dereita a esquerda)? Ou adaptalo ao sistema de lectura galego? Pois depende. Ningunha das dúas opcións é mellor que a outra. Só é unha escolla da autora. Incluso, no mesmo Xapón, hai diferentes estilos de escrita: o xornal Asahi escribe en tategaki e o Yomiuri no estilo yokogaki (horizontal, de esquerda para dereita-como o galego). E, aínda máis, pódense mesturar os diferentes estilos! Isto lévanos a que hai moito tipos de mangas, de diversas formas, e non deixan de ser cómics de estética xaponesa porque escollan unha ou outra.

O uso da cor tamén se lle apón como unha pexa para ser manga. E, aquí, só hai que facer un pequeno percorrido pola historia para decatarse que se non é habitual usar cor nas historietas non é máis que porque non se pode. O ritmo de venda destas publicacións en Xapón é semanal. Sería imposible terminar a narración e o proceso de coloreado nese tempo. E, ese formato, si que non o temos nin en Galicia nin en occidente ( agás fabas contadas como Bélxica ou Italia). A nós chéganos xa un libro que recolle as historias e non un cómic de periodicidade semanal. Entón, cal é o impedimento para colorear as ilustracións se os formatos son diferentes? Obviamente, ningún.

E todo o anterior ten algunha relevancia á hora da lectura? Pois ningunha. Só para invisibilizar unha obra porque non acae na caixa pechada dos xéneros. E iso tamén é algo do que nos avisa a autora nesta historia: o perigo dos estereotipos.

Esta historieta de estética xaponesa é unha narración moi divertida, cunhas grandes doses de humor e das que deixan pouso. En setenta e dúas páxinas cóntanos a historia de TAM: unha muller que recibe un convite para asistir a unha cea do antigo alumnado do seu centro educativo. A partir de aí, xorde unha trama na que se expón a tiranía da moda e da sociedade respecto ao físico da muller e os gustos da mocidade. TAM e as súas mascotas, un loro e unha cadela, poñerán a súa vida do revés para adoptar a imaxe de moza ideal. A solución final ten moita graza, pero non vou facer spoiler aquí.

As imaxes son moi explícitas. O uso de escenas cotiás e da luz dura nelas fai que cada viñeta sexa unha delicia á hora de mirar os detalles para percibir texturas, a nitidez das diferentes partes, etc E, nestes debuxos, non só a imaxe e o texto dialogan entre si, senón que hai, tamén, esas liñas de deseño que procuran ser e os vasos comunicantes entre as personaxes e a súa contorna. 

 

O contraste nas personaxes entre ese uso da luz dura que as achega ao cartoon e, ao mesmo tempo, esa estética próxima ao kawaii conseguen atrapar a persoa lectora nunha historia que pouco ten de fantástica e moito de real para subverter un sistema de valores que non acepta afastarse das regras. 

Sen estridencias nin pedagoxías ocultas, compartimos con TAM momentos habituais cheos de humor, que nos guían ata unha profunda reflexión sobre a escravitude que nos impón a moda, e desde unha linguaxe adolescente na que a mirada é de ti a ti. TAM anímanos, co seu exemplo, a superar os problemas cunha grande forza de vontade porque o fundamental é non deixar de intentalo. Se o consegue ou non tócavos a vós averigualo. Gozade da lectura!

Anémona de Rio, TAM, Retranca editora, 2018