Fotografía Paula Gómez del Valle
Tres, dous, un… aí
vai, desde o principio, o mito do Pygmalion: Érase unha vez o rei de
Chipre que buscaba unha muller coa que casar. Mais non quería unha
muller calquera, buscaba a muller perfecta, isto é bela, sa, submisa
e virtuosa. Farto de non dar con ela, decidiu desistir da súa busca
e da intención de casar e dedicou ou seu lecer a esculpir estatuas
femininas belísimas, coas que compensar as carencias da súa vida
real. Mais Pygmalion namorou dunha das estatuas, de Galatea.
Desde o Ovidio das
Metamorfoses até o My fair Lady que recrea a obra de G.B. Shaw, a
figura do Pigmalión como re-construtor da muller anega os textos
literarios, maioritariamente de autoría masculina e compracente.
Parabolizando a plenitude feminina desde o tosco barro divino até
ser modelada á perfección por un home coas súas propias mans, a
depredación está aí axexante, posto que o altruísmo non anda
detrás desta construcción nin das súas finalidades.
O Pygmalion que non atopa
no real unha compañeira que cumpra con todos os seus parámetros,
recréaa desde o fetichismo (serán as bonecas hinchables ou as
quase-realistas sex dolls nipoas unha actualización deste mito?) e
sempre tendente á autosatisfación. O sexual sempre como substrato.
O nitrato animal cocéndose lento. Como cociñar para despois comer,
pero cociñando desde o desexo e o degoro, non desde a fame e a
urxencia.
Ten Nell Leyshon
(1962 Somerset, Inglaterra),
un breve pero incipiente recoñecemento no noso país coa novela Del
color de la leche (The colour of milk, 2012) aínda que na súa
Inglaterra natal sexa unha multipremiada autora teatral, levada con
recoñecemento á escea.
En xira por Galiza nestes
días, Del color de la leche vai abrindo unha senda para
principiantes no pensamento feminista non posicionado –aínda- de
moitas lectoras. Atendendo ao chamado dos clubes de lectura como
confluencia de obras/autoras/debates, a escritora inglesa vén de
presentar a novela con enorme éxito de asistencia. Sendo o público
destes clubes feminino até nun 90%, é preciso puntualizar que non
son moitas as autoras que se adoitan ler neles, polo que cando se
prantexa a lectura en feminino e, máis aínda, desde o pensamento
crítico en cuestión de xénero, a proposta vai resultando cada vez
menos tirante. Daí que moitas lectoras estean decapando aquel “non
son feminista nin machista” para ir tomando parte no debate e
arrimando as cadeiras lentamente cara a unha aproximación con pleno
interese.
Por tanto esta novela
curta constituiría un pequeno éxito e un exercicio light de
feminismo se conseguimos sacala do emocional, dos eidos do amor
romántico e do protagonismo feminino como únicas bases desta
novelesca funcional disposta a arrasar entre mulleres. A lit-chic, o
neorromantic porn, o “erótico para marujas”.
Nun pequeno esforzo
vémonos lanzadas de Jane Green ou Sophie Kinsella cara as
profundidades de Chimamanda Ngozi Adichie (un esforzo máis e
perderemos o medo ao propio corpo, á propia voz e ao feminismo-como-
“canto a min mesma”- sen remorsos, ao xeito do despendolado
Whitman). E, no medio, antes de degustar palabras maiores, temos a
Nell Leyshon falando da súa Mary, das súas tres irmás, da súa
nai, de Edna a cociñeira, da muller do vicario e, no bando oposto,
do avó, do pai, do propio vicario, do infanzón da familia e do
legoeiro. Os homes en minoría. Punto para elas.
É complicado emocionarse
coas entrañas desde libro e non destripalo e como esta notiña non
ten intención de recensionar senón de reflexionar sobre lecturas
que nos leven alén do literario, evitos o spoiler e quedo co
explícitamente intencional. Todos os personaxes son individuais e
ariscos, non só os masculinos; móvense baixo pulsións animais e
con egoísmo. As catro irmás semellan un pantone do emocional, que
vai desde a maior e máis conservadora até a miúda, Mary, eivada
para atraer a atención do fatum e protagonista absoluta da
obra xa que da súa man, que vén de abandonar o analfabetismo, sae
este relato.
Maldito Pygmalion.
Cal é a necesidade
principal dun home do rural inglés no medio do século XIX? Os
fillos, en masculino, a man de obra gratuíta para traballar. E cales
son as necesidades das mulleres do rural inglés no medio desa mesma
época? Deixar de ser tratadas como a metade en peso, volume e forza
do que os seus semellantes varóns. Todas elas son medidas polo
rendemento do seu traballo e excluídas de escolarización e mesmo da
mínima educación caseira. O entorno familiar de Mary condúcese en
traballar nas horas de luz e descansar nas de escuridade. Máis nada.
Animalizadas até o punto de non ter máis vontade que responder ao
tirón da corda.
Mary, de discurso rabioso
e empoderado, lingoreteira e contestaria, é “vendida” como
criada á casa do vicario. Soa bonito, sairá da fochanca, da
inmundicia e dos refugallos e ocupará un lugar limpo e seguro nun
entorno educado. Celebremos. Esta muller xa está salvada.
Mais a acción do
Pygmalion é outra. Limpa e dá lustre para logo acariñar. O
altruísmo non existe. Imos asistindo á domesticación do espírito
feminino, animalizado e libre de Mary e, favor por favor, vaise
convertindo en esclava da súa propia sede de coñecemento mentres o
seu pai recibe todo o salario que reverte o seu esforzo.
Igual que na obra de
Bernard Shaw Eliza Doolittle é desposuida da súa cotra de merda e
da súa linguaxe de clase, características que a facían pobre pero
ceiba, para ser incrustada nunha alta sociedade que a rexeitará
igualmente até que casar co seu mestre facedor remate por dar lustre
á súa perla –negra-. A redención polo matrimonio. O Pigmalión
non só crea a estatua senón que a crea para el e a desfruta. E ela,
submisa, déixase disfrutar.
Iso é o mesmo que nos
teñen ensinado a través dos contos de fadas que nos acompañaron ao
medrar: podes acceder a un lugar mellor pero sempre da man dun
mestre, e sempre pagando coas moedas do teu corpo, coa libra de
carne, que dicía o outro.
E aí vai a Mary de Nell
Leyshon, co seu cabelo da cor do leite, soltada a tempo pola súa man
desbocada para revirarse cara á muller que le e para facela
reprantexarse aquilo de non son machista nin feminista. Un pequeno,
enorme paso.
Como apunte curioso dicir
que entre esta obra e a xa citada Pygmalion (ou My fair lady) de
Shaw, hai exactamente cen anos –e un pene- de diferencia.
Nell Leyshon, Del color de la leche, editorial Sexto Piso, 2013
Comentarios
Publicar un comentario