Pechado por demolición por Emma Pedreira

Fotografía de Paula Gómez del Valle

Pasamos a vida mudando. En canto ao externo, mudamos de casa, de cuarto, deambulamos, facémonos nómades. Pero tamén o pelo, as esporas da pel, as súas escamas, os nosos tecidos van quedando ciscados polos lugares que transitamos. No interior tamén hai unha muda constante, natural ou obrigadamente circunstancial. O choque directo do emocional contra a nosa casca fai fenda e, inevitablemente, sofre o de adentro. O entullo, ese material de refugallo, os cascallos desa muda, desa demolición, vén sendo a pegada do que ten cambiado, os restos do naufraxio e os descartes.

Di Lorena Conde (Pontesampaio, 1980) neste seu primeiro libro, Entullo, gañador do Premio de Poesía Miguel González Garcés 2016, que pasamos a vida en dinámicas corporais e mentais de derrubo e reconstrución. Se cadra corpo e mente pasan por estas páxinas en evolución constante, como sempre adoitamos estar (foi Mozart quen cualificou de perfecto o inacabado?, tanto ten, o inacabado sempre tende a querer axeitar a súa incompletitude e morre no intento de acadar esa perfección. Mentres, a ruína reformúlase como abrollo e abrimos novas vías).

A humanización da casa como metáfora do paso desvastador do tempo, ten sido xa obxecto dunha boa chea de versos; de feito, a casa habitable, viva, agoniante ou vouga, é un dos tótems da literatura galega de todos os tempos. Pero até o de agora ninguén optara pola cousificación edificable da pel para falar dos procesos emocionais de desgaste, abandono, ruína e proxección de nova pranta e é Lorena Conde quen deseña en Entullo un plano de obra case teatralizado e propón unha edificación viva e un entorno urbanístico móbil, expansivo e depresivo, respirante, no que encerrarse a procurar unha sanación.

Autora chegada do teatro, como poeta xoga cos procesos internos e externos do desengano e da frustración caracterizándoos como personaxes e facendo dalgúns dos poemas acoutacións completas que edifican un escenario recoñecible, onde o interior e o exterior quedan prefixados como Habitante e Corpo, e a súa némese, Engano, será o desencadeante do movemento que se dá no libro. Electrizante por veces, introspectivo e axexante noutras, Habitante, que semella interna e ferida, trata de vencer a Corpo, rotunda e persistente e ambas, pechadas a Engano, reclúense no doméstico para ir afacéndose ao dano e pendurar, por un tempo indefinido, o cartel de pechado por reforma.

“A enfermidade de deixarse ir”

A contrariedade, e enténdase como tal o desengano amoroso, a frustración, a soidade ou calquera outro momento catárquico tendente á soidade curativa é en Entullo unha necesidade de desdobrar o eu en dous planos, físico e psíquico, doméstico e universal, herméticos todos, onde Habitante e Corpo tenden a impermeabilizarse contra Engano. 

 

Aínda que Habitante e Corpo vivan de portas cara adentro para crear un espazo diáfano de reconstrución onde o íntimo e o éxtimo poidan reconciliarse trala invasión de terceiros, o roce e a convivencia do mental e do corporal, dan lugar a unha loita interna que estala a cada pouco. Habitante quere liberarse, Corpo é contida e continente. As pechaduras do fortín construído até que pasen os conflitos son novamente campo de batalla. 

 

“Túmbame de sete con seis graos certos”, porque é mellor reconstruír sobre o sinistro total, partindo de cero, que ir parcheando o deterioro de algo tipificado xa como ruína.

“Corpo, cando se volverán soster os ósos licuados?”

Poemas do desamor e do desencanto confiados a unha linguaxe urbanística delicada e forte, como a arquitectura medieval, feita para perdurar e ser embestida, pero tamén para protexer os corpos habitantes contra as feras, os ataques e as bestas e permitir a vida interior, allea a doenzas e males mundanos. Como o Engano, que podería abranguer toda a tipoloxía do que unha persoa teme atopar: erro, desaprobación, soidade, dano. 

 

Medrando ceibas dentro do dano, os brazos de Corpo crean empalizadas sobre a ferida de Habitante que ao tempo se rebela contra a submisión ao calar “ A Habitante en loita /contra o Corpo e contra si”. Coa intención de, no medio do trafego de desescombrar, ir deixando pasar o tempo e a luz como limpeza e, reconciliadas coas cicatrices e os espellos, aprender os sendeiros que non deben volver ser transitados.

Como di Lorena Conde: “Moito coidado con deixarse ir/ ás areas movedizas outra vez”.

Libro de obrigada relectura e prescripción para o post-trauma. Curativo e aloumiñador. Rotundo e terapéutico por espello e conselleiro. Absolutamente perturbador e medicinal.

Conde, Lorena, Entullo, Deputación da Coruña, 2016