Hai
entre a teoría e a praxe, entre os principios e os actos, entre os
ideais e a vida diaria unha distancia que é ás veces dunha
profundidade insalvable.
E
delas fala Patricia A. Janeiro no seu recente Manual
básico de hostalería. Un libro
breve, lixeiro e armado cunha intelixencia retranqueira que fai
imposible a súa lectura discreta no autobús ou na consulta do
médico. Proben e verán.
A
historia, como a propia autora di, non é complicada: tres camareiras
en situación precaria vense envoltas, sen saber moi ben como
sucedeu, nun crime. Dende aí, Janeiro lanza cordas a outras tramas
paralelas que se enredan na principal e miden esas distancias das que
falabamos: a distancia entre o que se agarda dos xestores da cousa
pública e o seus cuestionables intereses persoais; a distancia entre
o ideario dos empresarios da esquerda e as súas prácticas, a
distancia entre a honestidade esixible aos medios e as súas
servidumes e, finalmente a distancia entre o que di a letra de
calquera convenio e as condicións reais de traballo; asunto este
que, hai que recordar, non é só unha cuestión de mala praxe
puntual, senón unha práctica constante e mesmo desculpada como algo
menor no caso de determinadas profesións:
Unha
vez un daqueles líderes pedíralle que lle puxese
unha
cervexa máis cando xa estaban pechando, a ti que máis che dá, e
ela dixéralle, de
camarada
a camarada, que se lle pensaba reclamar el as horas extraordinarias
ao xefe ou
el
só estaba para defender os obreiros do metal. “Nena, non compares”
ofendérase el. A
culpa
era de Marx, que se esquecera de incluír o capítulo das nenas
cando estaba a
redactar
O
Capital. (Manual p.82)
Patricia
A. Janeiro non predica. Lonxe de explicarnos como deberían ser as
cousas, aproveita esas distancias para construír un fresco da vida
compostelá pintado a escopetazos. O resultado é unha sorte de
opereta bufa que nos planta diante dos fuciños a cidade que non
aparece en ningures. A Compostela de entre bastidores que non se lle
ensina aos visitantes nin a certos sectores da cidadanía para que
non se aususten. Unha cidade ben distinta da que Janeiro debuxaba
noutros traballos anteriores como Caixa
de mistos ou A
perspectiva desde a porta.
De
feito a propia Patricia, nun xogo de opostos, define esa cidade que
retrata o Manual
como o negativo fotográfico da cidade que ela ama “unha
cidade na que sería impensable ter tres alcaldes nunha lexislatura;
na que un medio de comunicación nunca querería ditar a política
local e os explotadores non se crerían libertadores.” (Manual
p.103)
Tal
e como xa ten explicado a autora, o seu coñecemento dos clarescuros
da hostalería compostelá son de primeirísima man e iso nótase.
Patricia A. Janeiro fai unha análise irónica pero moi afinada desa
sorte de free style
co que se aplica o convenio do sector:
“As
horas extra nos bares teñen truco. O máis sincero dos patróns
pódeche dicir que
nunca
se sabe a que hora vai pechar, depende da xente que haxa e de cómo
fose a noite,
non
vas deixar de servirlle a alguén porque dea a hora se estiveches
media noite parada.
Iso,
e que non sabes cánto che vai levar limpar, depende do porco que
estea todo.
Outros
din que non son horas extra, que porque saias un pouco máis tarde un
día non
pasa
nada, xa o compensas entrando máis tarde outro. Pero nin o de saír
máis tarde é so
un
día, nin chega nunca ese misterioso día no que che está permitido
entrar máis tarde.
(Manual
p.53)
(...)
O
xefe díxolle que non todo na vida era cuestión de cartos, que había
máis cousas. Se el
mirase
tanto o carto coma ela, dixo, non lle debería pagar a noite, porque
aquilo era un
negocio
e ela non estaba traballando. Ter o bar aberto unha noite coma aquela
xeráballe
máis
gasto ca beneficio, así que se podía dicir que aquela noite abrira
só para pagarlle a
ela.
Porque el sempre pagaba aos seus empregados, mesmo que non fixese
cartos.
(Manual p.81)
Pero
tampouco parece descoñecer os vicios da política ou do xornalismo:
“O
outro día díxenche que se me ocorreran unha serie de artigos de
opinión coa problemática da permisividade cos mendigos... e vas ti
e dáslle a noticia á nena de local? Cres que unha rapaza vai saber
escribir co carácter que lle dou eu?” (Manual
p.85)
(...)
O director ergueuse e foi pechar a porta que o outro nin se molestara en arrimar cando entrara no despacho coas súas mexericadas.
“Escóitame ben” volveu á súa mesa. “Imos seguir publicando as novas dos mendigos porque nos vai moito niso... (Manual p.86)
(...)
O director ergueuse e foi pechar a porta que o outro nin se molestara en arrimar cando entrara no despacho coas súas mexericadas.
“Escóitame ben” volveu á súa mesa. “Imos seguir publicando as novas dos mendigos porque nos vai moito niso... (Manual p.86)
A
grandísima sorte que temos as lectoras é que a autora decidira
contar todas estas miserias nunha narración áxil, chea de
piscadelas, xiros e retranca que consegue movernos con rapidez dun
escenario a outro.
Patricia
Janeiro, lonxe da narración notarial, sitúase nun humor irreverente
certamente refrescante, malia que sexa imposible evitar no final da
novela un certo pouso amargo. Á fin e ao cabo estoutra distancia, a
que media entre o Manual
e a nosa vida diaria, non parece tanta.
No
tocante aos personaxes, Janeiro non necesita moito máis de cen
páxinas para repartir estopa en todas direccións: políticos
mediocres e corruptos, xornalistas deshonestos e servís, empresarios
hipócritas e trapalleiros...
Tampouco
se salvan da melé as tres protagonistas: tres mulleres novas que fan
a súa vida integradas no estado de excepción do precariato cunha
normalidade que todas recoñecemos e nunha anestesia que todas
aceptamos.
Ela
tíñase anoxado moito con Vane porque era a primeira que lle daba
sermóns aos
demais
sobre a dignidade profesional e despois co seu xefe sempre baixaba a
cabeza.
Agora
que se decidía a deixar o choio o único que se lle ocorrera
dicirlle era que
agardase
a ter outra cousa, coma se iso fose posible.
(Manual p.20)
Así
aparecen as tres camareiras, algo menos caricaturizadas có resto dos
personaxes, recoñecidas como figuras con pasado, presente e futuro,
con nome; ou, dito nas parabras de Patricia: na
novela as camareiras teñen nome e, deles, poucos o teñen. Porque
normalmente son os homes, profesionais, cun perfil ben definido, os
que teñen nome, e as camareiras son as anónimas. Eu quixen darlle a
volta a isto. Elas son as que teñen nome e evolucionan.1
Tres
mulleres atrapadas na lóxica da supervivencia que, cando entenden
que o que poden perder é escaso, poñen a xirar a roda da acción
na novela:
Con
iso abondaba, as pretensións desorbitadas
coas
que aquela madrugada pensaban confrontar aos hostaleiros do ramo eran
as
condicións
mínimas que establecía a lei e estaban ratificadas
por eles mesmos.
(Manual p.54)
(...)
Empapelando
as portas así de seguida remataron coa fita adhesiva, e a seguinte
idea
tívoa
ela. “Deberiámola cravar nas portas, como as teses de Lutero”.
Ou como as
cabezas
de animais mortos da mafia.
(Manual p.54)
Unha
acción que as vai enredar inesperadamente nun crime e da que
finalmente sairán non con maior fortuna, pero si máis fortes.
É
aprezable ás claras a evolución da escrita dePatricia A. Janeiro
dende a súa primeira novela. O
Manual é un libriño fluído,
que se deixa beber moi ben. Divertido e notablemente máis medido e
axustado en relación á solemnidade excesiva dalgúns dos textos
máis antigos.
De
ter que poñer algún pero a este libro, podería mencionarse, por
unha banda, a sinxeleza da trama policíaca que en ningún momento
entra no rego das convencións do xénero; e, pola outra, a
simplicidade esquemática coa que se debuxan os personaxes
secundarios. Aínda que, como xa a propia autora revelou, nin ela
pretendía facer unha novela negra nin a caricatura dá moito espazo
para os matices psicolóxicos.
En
resumo, e volvendo ao asunto das distancias, pódese dicir que
Patricia A. Janeiro vén de nos escribir unha peza furiosamente
divertida, cun certo aroma de verbena bufonesca que recorda nalgúns
momentos ao Mendoza de El
misterio de la cripta embrujada
pero que non perde nunca de vista o obxectivo: retratar nunha
fotografía algo movida a mecánica interior dunha cidade real, con
luces e sombras pola que os unicornios que nos venden os reclamos
turísticos sabemos que non pacen.
- Patricia A. Janeiro: "Cústanos máis identificar a explotación laboral na hostalería cando o local é do noso 'rollo' político"; Entrevista de Montse Dopico para Paza Pública; http://praza.gal/cultura/14710/patricia-a-janeiro-custanos-mais-identificar-a-explotacion-laboral-na-hostaleria-cando-o-local-e-do-noso-rollo-politico/
[ Janeiro, Patricia, Manual básico de hostalería, Edicións Positivas, 2017]
A Distancia por Lorena Conde
Reviewed by segadoras
on
09:36:00
Rating:

Ningún comentario: