![]() |
Imaxe de Paula Gómez del Valle |
María Reimóndez
Nas habituais disquisicións sobre a
literatura galega que adoito presenciamos, unha das ladaíñas
recorrentes é a de que este é “un país moi pequeno”, onde todo
o mundo se coñece, onde non é posible facer un traballo crítico
“rigoroso” precisamente por exceso de proximidade. Sen entrar
agora a debater o errado que me semella, dende a epistemoloxía
feminista, entender o “rigor” como distancia, nin as raíces e
consecuencias que este tipo de pensamento trae para as autoras e
críticas, querería utilizar o tropo do “país pequeno” para
falar en positivo. Os países pequenos (os literarios, cómpre non
enganarse, todos o son) acaban sendo coma as casas, lugares que teñen
o potencial de nos encerrar ou de nos axudar a coñecer e a
coñecernos, a crecer no literario e no humano grazas á presenza
tanxible doutras escritoras nas nosas vidas. A proximidade aumenta
tamén, é obvio, o noso potencial para crear comunidade.
Entendo, pois, como unha vantaxe da
proximidade, do país pequeno, da casa, ter tido ao longo de toda a
miña vida como escritora a posibilidade de compartir espazos con
Marta Dacosta, espazos que transcenden as páxinas dos libros, mais
que fican prendidos a eles indefectiblemente. Ás veces os contactos
son meros comentarios ao aire que sen saber alguén recolle. Hoxe,
para falar de Na casa da avoa, debo por forza volver a un
deles, aquel no que Dacosta comentaba con ironía que a súa escrita
quedara atrapada no caixón desleixado da “escrita de/por/para
mulleres”. Para aquelas que canonizaron as poetas dos oitenta e
noventa, a súa voz semellaba non encaixar no agardado, non seguir os
patróns predeterminados. Quedou relegada a ese espazo que pecha as
portas a un achegamento crítico (agora si) rigoroso, é
dicir, complexo, intelectualmente competente e respectuoso, da súa
obra. É hora de sacar a escrita de Dacosta do –con perdón- rocho
onde foi confinada. E para iso vou comezar virando a chave polo
final, por esta a súa última obra.
Dende o interior do rocho, Dacosta leva
aturuxando a historia persoal e colectiva das mulleres dun xeito que
nos fai sentir case coas mans cada palabra. Dende a exploración do
seu eu á revisión das mulleres na literatura clásica pasando polo
tema recorrente da memoria, Dacosta foi saíndo pola fiestra cando
lle pecharon a porta e a súa última entrega é un contributo máis
a esta escrita persoal e fondamente recoñecible que noutros se ve
coma un galano e nas mulleres tende a descartarse como “repetición”.
Cousas.
Na casa da avoa, na proximidade
da súa poética, a memoria tórnase íntima, individual, mais tamén
colectiva. As súas palabras obrígannos a mirar con outros ollos, a
pegar a orella á porta e escoitar o que non quixeron contarnos.
Dende a memoria íntima da avoa Saladina, á da raíña Urraca, a
necesidade de escribirnos nós mesmas.
Non é esta, porén, unha memoria
compracente. É unha memoria crítica co xénero, mais tamén coa
clase social. Porque non todas tiveron que levar panelas de peixe ou
retorcer “o pano baixo a billa”. Porque mentres unhas tentan
“camiñar tan dereitas / cos libros na cabeza/ antes de se
presentar en sociedade”, outras “simplemente fan o que fixeron as
avoas/ e as avoas das avoas/ coa mesma naturalidade / que respiran”.
É esta unha memoria obreira de mans de mulleres con calos. É,
tamén, unha memoria crítica desas imaxes agora despolitizadas, que
clama por unha revisión urxente das Penélopes, Ofelias, Lupas,
Urracas e as vacacións en Roma “onde cada quen ocupa o lugar que
lle corresponde”.
A de Dacosta é unha memoria que se
rebela, que se nega a construír a casa do pai e do esposo, que por
fin dá voz ás traballadoras que quedaron só na imaxe, coma as
mulleres retratadas en cadros, fotografadas (por Ruth Matilda
Anderson, por María Caldarelly) e nesa voz rescata a artista e o
obxecto para facer de ambas, suxeito.
Mais se cadra a rebeldía máis intensa
é aquela que, seguindo a Rosalía de Castro en Cantares, toma o que
outros denominaron feo e inútil e faino fermoso: dende Guillermina
que baila entre o granito coma flores ata o corpo envellecente das
mulleres. Un corpo polo que pasa o tempo non para condenalo, como nos
din todas as mensaxes que nos rodean, senón para amosar coas súas
cicatrices que “venceu”.
Na casa da
avoa, Dacosta fala ás avoas, ás nais e as netas nunha
xinealoxía das que nos “foron parindo xeración tras
xeración”. Parindo e escribindo: Caamaño, Thamizhachi, Ferrus
falan en ecos a través dos seus textos. Desbarata así novamente a
historiografía patriarcal, inscribindo as mulleres fóra do silencio
creado pola hexemonía, recoñecéndoas e recoñecéndose. A súa
obra bota tamén abaixo a porta de máis debates estériles, como
aquel no que se encirraban hai pouco sisudos críticos sobre as
referencias (ou ausencia delas) dos escritores galegos, aproveitando
para sinalar como canon catro autores brancos occidentais que todo o
mundo supostamente debe coñecer. Nese marco literario patriarcal,
nesa casa do pai, os poemas de Dacosta lémbrannos que as escritoras
seguimos sendo as “afogadas que aboian á porta da súa casa / para
sinalar a verdadeira intención das palabras “. Porque se cadra os
autores teñen necesidade de matar o pai, mais as nosas mais, fillas,
netas e avoas xa foron asasinadas por outros. Grazas a Dacosta, por
fin,
[…]Agora son filla de Medea
A nena morta para o pai
[…] o meu lugar está no carro
En que a nai renace
E emprende viaxe gobernando as bridas
Das serpes.
Dacosta, Marta. Na casa da avoa.
O interior das casas
Reviewed by segadoras
on
23:57:00
Rating:

Ningún comentario: