Cando cae a luz

Imaxe de Paula Gómez del Valle

Emma Pedreira

Quen dixo que escribir fose fácil? Realmente moitísima xente –que non escribe, claro, mesmo que lé pouco - pensa iso e dío, que é aínda máis grave. Daquela, que don, se cremos nos dons ou na mística inspiración e non no traballo duro ou no oficio, ten María Canosa (Cee, 1978) para publicar durante o ano 2016 seis libros individuais e outro en colaboración con Concha Blanco? E, céntrandonos no que nos ocupa, Cando cae a luz (Urco, 2016), que é o que a leva a deixar por un intre a literatura infantoxuvenil, na que se move con delicada paixón, para levarnos ao terreo do terror psicolóxico?

Gustaríame facer unha puntualización: escribir empregando o medo ou o humor, requiren dunha experiencia especial e tamén dunha solidariedade maior cxs lectorxs, dunha empatía para xogar xuntxs, para que haxa unha confianza mútua, empatía para que a cousa funcione. Na escrita humorística hai unha doada caducidade se o humor non é intelixente e universal: se a referencia na que se basea o chiste desaparece, xa non é actual, a graza e o riso murchan e o libro desínflase convertíndose nun pelexo fláccido de algo que un día foi.

Algo semellante ocorre coa escrita de terror. Non é doado meter e atrapar xs lectorxs nunha historia e provocarlles unha sacodida literal que xs lance fóra do libro e xs desacougue até o punto de seguir a pensar ao rematar a lectura. O relato de terror debería crear un sistema de ecos, de ondas centrífugas, de sacodidas; tras da última liña lida o arreguizo debe seguir zoando no cerebro ou físicamente nalgún recanto do corpo.

O mesmo que ocorre na narrativa erótica é precisa unha provocación a través da indución e unha consecución que vén da seducción. Pura propiedade asociativa. Ou pura álxebra, se o que buscamos é despexar o x.

Aí está –todo na miña opinión- a fórmula. Aí e no efecto sorpresa. Aí e na predisposición de quen le a seguir o xogo e deixarse levar ou estar xa tratando de escangallalo todo pensando no punto final. Por partes, vaiamos paseniño.

Se collemos un libro do xénero terrorífico, thriller ou como queiramos actualizarlle o nome, por exemplo, ao chou, de Richard Matheson, xa sabemos que desde o principio que a situación está deslocalizada e que imos cara ao estupor, e estamos predispostxs ao susto; diso se trata, é o que agardamos desque pagamos o libro ou o levamos en empréstito pero, é se o libro que abrimos fala do cotiá, dun bosque como ese eucaliptal fragrante que arrodea a casa coñecida e ao que sempre lle tivemos certo resquemor? Aí, a identificación persoal, aí o “iso pasoume a min”, aí a man da autora levándonos cara a ela até o punto en que nos deixa sós, soas, no medio dese bosque, xa tremendo un pouco de frío ou de medo ou, polo menos de desacougo.

O terror de María Canosa réndese a ese desacougo próximo, coñecido, de lugares palpables (unha rúa á noite despois de sair de marcha, un bosque escuro que arrodear porque nos espanta, un avión que nos leva cara a un destino incerto) todo xirando arredor das nosas inseguridades humanas e do máis comúns. Non ten nada que ver co espazo exterior, coa ciencia ficción, cos monstros de taquillazo, co frikismo de camiseta. O terror é moitas cousas e o que fai Canosa é unha delas, das que non caducan, de referencia universal, moi de noso.

Agora poño os lentes lilás ben axustados no narís e digo que é innegable que a escrita de terror está cae sempre en mans masculinas e tópicas (Stephen King, o xa citado Matheson, Jonathan Carroll, Poe, Lovecraft… podemos facer unha listaxe inacabable sen saírmos da liña editorial de Urco) e que o contributo femenino é escaso pero contudente e bastante silenciado. Que hai de Lady Gregory ou da propia Mary Shelley co seu Frankenstein? Ou de Angela Carter ou Tanith Lee coas súas relecturas do conto tradicional cara ao terror gótico? De comparar, cousa da que non se trata, senón de situar, María Canosa vai deixando caer a luz do día cunha lenidade propia da Margaret Oliphant de “A porta aberta” e cunha cotiandade que segue o ronsel da fabulosa e maltratada polo silencio Shirley Jackson. Ambas as dúas, Canosa e Jackson, son quen de achegar unha comunidade enteira ás súas propias eivas tradicionais e aí, sementar a dúbida que nos prantexa interrogantes: o medo é algo que xa está en nós ou que se produce dende fóra?

“É por min?-berrou.

E a sombra pareceu asentir.

-Por min?-insistiu.

E a sombra asentiu de novo, indicándolle algo ás súas costas. Pero antes de volverse, quixo asegurarse, polo que co dedo polgar, preguntou se era algo ás súas costas. A sombra volveru afirmar e desapareceu. Desaparecera! Sen baixar por ningures! Simplemente, se esvaecera”

É o medo algo do que fuximos ou cara ao que corremos? Que sensación pracenteira atopamos embaixo do seu morboso proe-proe? Por que o procuramos con degoro?

Porque é degoro o que levan estas páxinas de Cando cae a luz de María Canosa no seu trascorrer líquido, dignas dunha noite calma de insomnio (voluntario). Habería que dar instrucións para ler igual que Italo Calvino: buscar un lugar, un momento e un silencio e aí, abrir a porta e ir devalando coa luz a devalar.

Sería un tópico imperdoable comparala con Fole aínda que ela propia abre a porta do seu libro cunha cita do autor lugués, se cadra non por nada, senón pola simple razón da carencia ou do silenciamento de autoras galegas de referencia que, habelas hainas (Uxía Casal, a Paula Carballeira de Era de Lázaro), das que tirar para beber e nutrirse. Que o silencio sexa só para prestarlles máis atención.