O cuarto de Helena Salgueiro

Inaxe de Helena Salgueiro

Por Helena Salgueiro

Ata que punto é fatigoso non poder escoller a familia, a clase social, o fogar.

Nos últimos tempos eses conceptos adquiriron unha relevancia case obsesiva, quéroos recrear ou transformar: o cuarto que escollo para escribir e durmir e facer o amor, as persoas cas que me coido, os lugares que non afogan.

En menos dun ano mudeime catro veces. En tan pouco fixen a traxectoria, nunha cidade mínima, dunha nómade desterrada -ou iso era o que cría querer- saltando de casa en casa, fuxindo dunha cousa que non alcanzaba a vista. Nesta breve marxe de tempo, todo intenso e fugaz. Parece que pasou toda unha vida. Para min foi toda unha vida. Achegueime a ideas que anteriormente só foran palabras ou puños, as que dan vertixe: independencia, liberdade, traballo. Porque quixen facer do meu corpo o que quero facer do meu país, do meu xénero; porque tiña que comezar dende min pra que o demais tivese sentido. Mais sabémolo, pola liberdade, ao igual que polo coñecemento, págase un prezo.

Tanto é así que coñecín criaturas extraordinarias. Coñecinas fedorentas e viscosas coma o traballar mal pagada e degradada; outras brancas e violentas como o despido, o xulgado, as denuncias; outras criaturas máis mornas e escuras como a soidade; finalmente a criaturas punzantes e metálicas como a angustia por chegar a fin de mes. Unha angustia moito peor ca angustia polo desexo, esa que che medra no teu centro, no esófago, entre as costelas. Criaturas que foron medrando en min coma esa dor encarnada, do xeito no que o fai ela, persistentemente.

Afondei na conciencia de clase, foise contornando ben nos meus pregues. Non ao xeito da empatía, ese ideal adolescente, descubrindo lecturas. Non. Foi como realmente se atopa: con esa rabia e esa impotencia, co renxer os dentes, e o lume nos lacrimais. Aínda estou loitando co odio, como supoño que moita xente fará. Aínda estou definindo contra quen ou contra o que.

E isto son todo razoamentos moi importantes para entender o que pra min significa un cuarto de meu. Gustaríame dicir basta de queixarse, que tamén acadei vitorias. Dicir basta de ser vitimista, de ser solipsista, de ser autoindulxente. Pero si, quéixome, e si, son vítima dun sistema de merda. Debo actuar contra e tamén queixarme de.

Asentei agora -enténdase, dun xeito moi efémero- nun cuarto que dá a un patio traseiro, de edificios ben altos. Gardo no ceo da boca as xanelas que fican acesas á noite, rexeito correr as cortinas. No mesmo cuarto no que escribo é onde está a miña cama. Sempre foi así. E hai, agochada nunha esquina, unha pequena peza de cerámica que poño cando considero algo o meu fogar, e que pra min é un ritual sagrado que me une ca familia de dentro e fóra de min.

Entón como poder retratar o meu cuarto se é unha pluralidade, se é unha cunca? E como poder achar tempo? Como poder achar a paz que precisas pra centrarte no teu traballo? Como poder achar facilidades económicas sen renunciar a esa paz e ese tempo? Ao referirme ao meu espazo propio falo de algo máis. Pra min non é necesariamente un espazo baleiro, nin tampouco un só cuarto. Por iso falo de fogar. Unha conciencia tranquila é case menos doado de achar ca un certo benestar económico. Parecería evidente que a primeira é inmanente á segunda, pero as insatisfaccións dun home ben pagado pouco me importan. Así que... como vai unha muller, unha muller que traballa e estuda, unha muller nova - á que lle lembran en demasía, en contextos inesperados e de xeitos pouco amables que é muller e que é nova-, poder dedicar un mínimo do que quixese á escritura? Se a invaden tantas cousas. Iso non é liberdade, nin independencia: non poder coidar, mellorar o seu traballo.

Así que a miúdo atópome plena de palabras, ideas e criaturas, ansiosas por achar un sitio, mais irrealizables.

E, máis frecuentemente, ansiosa de nutrirme de coñecemento.

E é que mesmo -sobre todo- no coñecemento, quen posúe máis –quen está recoñecido por posuír máis- é quen ten máis poder. Bourdieu di algo ao respecto. Paradoxo é que sexa citado pola nosa caricaturesca universidade, onde ao asubiar saen galopando un par de catedráticos, como dicía Virginia W., e onde, se tes un traballo, inquedanzas de calquera índole ou vida propia, terás que afacerte á idea de que non has sobrevivir. Véndennos o acceso a esferas que nin sequera queren ceder. En fin, todos acabamos por aprender a vivir ironicamente cas nosas propias incoherencias.

Mais tamén hai cousas moi boas en todo este percorrido. Coñecín criaturas extraordinarias, como dixen, e iso conformará para sempre o meu xeito de escribir...e coñecín tamén o que significa a verdadeira axuda ou a resistencia. Percibo as cousas doutra maneira, e malia non ter cartos ou tempo sei contar as cousas mellor do que facía, sei ver espazos íntimos en cousas que se moven, coma todas as belezas.

E aínda con todo, os azos seguen estando.

Será esta herdanza da muller escritora, e bailarina, e actriz, e música, e obreira, e a que sexa: canto máis nos neguen, tanto máis perseguiremos.