Deixarse ir

Imaxe: Paula Gómez del Valle

Por María Reimóndez

Seguramente deba comezar esta recensión con dúas confesións. A primeira ten que ver coas miña suspicacias ante iso que se chama noutros sistemas literarios “literatura de viaxes”. Debo admitir que as narrativas, en particular de suxeitos británicos brancos, sobre “outros lugares” sempre me provocan unha cella levantada e unha sospeita aprendida. Non en van é esta unha literatura adestrada en colonizar, facer estraño e ridiculizar o que non se axusta ao “mundo coñecido”. Por veces as narrativas disfrazan o racismo con “humor”, outras caen na forma máis moderna do colonial: o exotismo. É unha tradición literaria que atopo detestable e que lembro dos meus días adolescentes lendo crónicas aparentemente graciosas de señores que ían vivir á Toscana ou á Provenza e atopaban todo fondamente “peculiar”.

A segunda confesión ten que ver coa miña fascinación cada vez maior polo xeito en que os libros chegan ás persoas, e as persoas aos libros. Os procesos non teñen por que ser os agardados e evidentes. Con frecuencia hai alguén que nos recomenda un texto, ou un libro chama por nós nunha librería. Na Sega pásanos moito que a miúdo unha de nós descobre alfaias que as demais quedamos con gana de ler. O libro do que escribo hoxe chegou a min dun xeito lixeiramente diferente, pola curiosidade que me provoca compartir espazo con escritoras e escritores doutros lugares con coñecemento do que fan. Saber de que escribía Eluned Gramich formaba parte do afán de saber quen era esta autora de orixe galesa e alemá coa que ía compartir tempo nun festival literario en Hyderabad.

Ao saber que o seu libro era unha memoria dunha estadía no Xapón, non puiden evitar regresar á cella levantada da miña primeiro confesión e, sinceramente, agardar o peor. É agradable que os feitos nos contradigan nestas cousas, pois a voz de Eluned Gramich marca unha distancia e unha fenda coa tradición da literatura de viaxes británica que paga a pena explorar. Pode que se cadra ser galés parlante, malia escribir esta obra en inglés, marque unha distancia necesaria con este tipo de relatos. Pode, simplemente, que a sensibilidade e experiencia autorial partan dun afán consciente de criticar o discurso adquirido. Mais o certo é que esta Muller que trae a choiva dista moito das narrativas que antes mencionaba.

Por unha banda, partimos xa dunha concreción do lugar ben pouco frecuente neste tipo de memorias. Non hai aquí un “Xapón” abstracto, senón un lugar concreto, poboado por personaxes que se presentan completos e contextualizados. Ao pé da tremenda montaña Yotei-San a narradora pasa o tempo lonxe de Tokio cunha parella xubilada e o seu can, tentando aprender caligrafía ou simplemente observando os ritmos da vida diaria no lugar. Neste caso, fronte ás narrativas de viaxes habituais, só a narradora está sempre -case- fóra de lugar. Dende unha interesante posición intermedia, os seus traballos para achegarse á lingua e ao entendemento do que a rodea ofrecen unha exploración da sensación de alleamento que non parte de deixar ás outras, ás que en realidade están na súa casa, como “raras” ou “estúpidas”. Gramich abraza a súa propia condición de estranxeira como punto de partida para unha exploración do que ve e do que sente; do que lle din, do que oe, observa e experimenta.

E aí radica tamén a maxia deste texto. Nas súas formas e texturas. Na fusión que se dá non por un intento baleiro de tentar “encaixar”, “entender” ou “explicar”, senón por unha especie de deixarse ir que sen darnos grandes glosas, nos axuda a comprender sobre todo unha estética onde a paisaxe, as montañas e as estacións desempeñan un papel principal. Onde fíos tenues unen lugares distantes como Gales e Hokkaido, onde sobre todo o afán por observar a natureza que nos rodea se transforma nunha experiencia íntima sobre o que somos.

Porque se cadra non hai acto de fusión máis subversivo que integrar en nós non a superficie do que nos é alleo, senón a súa profundidade, as súas formas de ollar. E iso é un proceso irreversible que podemos experimentar coa lectura desta deliciosa novela breve.

Eluned Gramich. Woman Who Brings the Rain. New Welsh Rarebyte, 2015.