 |
| Estíbaliz Espinosa |
1. Con que frecuencia/cantas veces che fixeron un cuestionario con preguntas machistas, estúpidas e inapropiadas como por exemplo: con que famoso compartirías toalla, que vicios non soportas da túa parella e cousas semellantes?
Preguntas fóra de lugar lembro algunha, non moitas, anonimamente na web; ou durante a época na que abrira un formspring [e tamén de xeito anónimo]. Nunca un cuestionario a boca de cano.
2. Cantas veces te chamaron "rapaza" nun contexto literario profesional? (valen sinónimos: moza, chica, rapariga, nena, nenita...)
Sobre todo ao principio. Recordo esas melindradas do tipo «recital cun fermoso ramallete de mulleres poetas». Sempre parte dun grupo, por xunto, tipo harén, non? Agora ensártanme outras perlas cando digo, por exemplo, que me autoeditarei Curiosidade: «é que non atopas ninguén que che queira publicar?» Como cando decido ter un fillo soa: «Non atopaches ninguén con quen ter un fillo?». A pouca xente se lle pasa pola cabeza que ambas sexan decisións meditadas e propias, orgullosas e desafiantes.
Detectar condescendencia e paternalismo por parte de «intelectuais» varóns foi [e é] moeda común, tanto para mozas como para mozos. Un fósil mental segue a ser esa reticencia palpable a recoñecer a calquera XX como impulsora de obra singular, fonda, reflexiva ou de certo calado intelectual. Igual que coas mulleres na ciencia: recoñecemento a duras penas e a moi poucas [caso da astrofísica Jocelyn Bell e o Nobel, entre outros miles].
En ocasións, sentinme xulgada máis por prexuízos ou imaxes que por un texto e cónstame que moitas compañeiras tamén. Algo que lamento, xa que sempre quixen que o que escribo chegue antes que un nome propio, o contido abríndose paso. Por iso agradezo á xente [de colexios, institutos ou xente de fóra] que se achega a min simplemente porque lle gusta o que le, sen máis algoritmo que ese.
Unha anécdota: levo varios anos brindando a posibilidade de contribuír cunha cantidade simbólica polas descargas que se fan de libros, traducións e artigos dende a miña web. Até o de agora as persoas que me «micromecenaron»... foron mulleres. Aproveito para darlles as grazas.
3. Cando foi a última vez que viches unha comedia romántica e quixeches matar alguén xusto despois?
Non son moi de comedia romántica e iso que teño un pésimo gusto sentimental e choro fácil. Con todo, o test de Bedchel non o pasan boa parte das películas que tragamos, sexan ou non comedias románticas.
Gana de matar... igual que de axudar a dar a luz ideas e modelos novos. Todo moi yin-yang.
4. Cando foi a última vez que queimaches un suxeitador, tuneaches unha parede/estatua/estrada...?
Suxeitador nunca queimei, aprézoos bastante. Si tuneei algunha parede. Hai mil anos. Na universidade quizais. Levámolo nos xenes, non?, dende as mans en negativo que deixamos nas covas cántabras, hai 35.000 anos. Arte parietal.
5. Con que feminista viva ou morta non compartirías toalla?
Toalla hai para todas, vivas ou zombis, mais igual era máis escéptica cos que, inadvertidamente, defenden un feminismo-en- pack: o feminismo é facer isto, vir por este carreiro, ser así. Non metaforizo o feminismo como unha vía senón como conclusión, unha narración expandida á que se chega con sentidiño e fronte común, equilibrando a nosa balanza interna de xustiza e reivindicando dende ángulos obvios e ás veces non tan obvios.
6. Cando escribes se tes fill@s? De onde sacas o tempo?
Teño un fillo e outro facéndome dunas no ventre neste momento. Chego cansa ás noites, cando máis ideas anoto. Escribo sobre todo polas mañás, aproveitando cole. Cando era bebé, nas sestas, nos intres nos que aprendía a xogar só. O do tempo... é un malabarismo, realmente, porque a textura social non é cómoda para un labor de introversión e concentración combinado con ser nai [non digamos xa ser nai soa]. Máis aínda dende que a literatura semella un zoco de extroversión, viaxes e relacións públicas.
Gustaríame ver máis bebés e nenas en obradoiros, feiras, residencias artísticas, xiras, recitais... Pero a mensaxe social tácita é: se tes fillxs, ocúpate ti deles, non mos impoñas e mos fagas sufrir a min. Ten a súa lóxica, vaia, pero os espazos de creación ou divulgación non contemplan nenxs. Isto vese tanto en lugares como unidades de investigación ou postos de dirección como en traballos subalternos por conta allea... Cantos dispoñen de garderías ou espazos para cativxs?
Son esenciais movementos como o child-free ou sen-nenos para as mulleres. É revolucionariamente honesto ter claro que non sempre queremos fillxs, marabilloso sermos por fin quen! Orabén, tamén creo honesto -e ás veces revolucionario- querer telos contra todo. Porén nalgúns campos profesionais, valórase á muller que mimetiza mellor o estilo de vida clásico masculino: sen fillos [ou sen fillos á vista, ao coidado doutras/os]. Presenzar o coidado dos nenos é molesto e presupón ben que a muller é instintiva, elemental, ben que ha ser tenra e amorosa tamén no que escribe. E aí si xa me poño radioactiva...
Adoro ver as fotos de Marie Curie no laboratorio, entre os seus tubos fosforescentes de uranio e as dúas fillas. A Clarice Lispector mutando a literatura en portugués coa máquina de escribir nos xeonllos para atender mellor, dicía, aos seus pequenos. A potencia intelectual e a maternidade xuntas. Claro que é posíbel. Claro que é probábel!
7. Escribes para mulleres, sobre "temas de mulleres" ou a crítica falou da túa obra como "literatura feminina"?
Non penso só en mulleres cando escribo, penso en unidades de carbono, en homo sapiens e noutro tipo de seres vivos, deste planeta ou de exoplanetas remotos. Interpor esa distancia foi para min sempre necesario. E un alivio.
Unha forma de escepticismo, de abraio cara ao descoñecido. Enfoco as humanidades e nas ciencias [naturais e sociais] como unha soa cultura. Aí tamén vexo enerxía escura.
8. Quantas vezes te aplicaram o substantivo meiga, feiticeita, fada?
Unhas cantas, si. As mulleres somos meigas e musas. E os julioiglesias do mundo adórannos. «Y bien que lo sabes». E o que conseguimos é porque somos «feiticeiras», non por sagaces ou descubridoras compulsivas. Non consta que haxa meigos e musos. Pero igual, habelos, hainos.
9. Cantas veces che preguntaron que escritorEs son unha referencia para ti?
Sempre que nos preguntan por escritores de referenza, a xente agarda escoitar o canon ou unha parte del. O canon é masculino ao 90%. A excepción en Galiza é Rosalía, pero non Emilia Pardo Bazán, por exemplo.
Comecei a curiosear mulleres porque descubríaas por casualidade: a Lispector leveima dun hipermercado hai moitos anos, cando era case descoñecida aquí; a Fleur Jaeggy, de casualidade na biblioteca; Virginia Woolf por recomendación do meu irmán... Outras porque falabamos delas entre mulleres (Pizarnik). A certas escritoras atopeinas por empeño en ler a mulleres e a científicas. Ou porque coincidín con elas no espazotempo (Luísa, Marías, Teresa, Emmas, Dores, Antía, Yolanda, Marilar...)
O que as mesas de novidades, medios, críticos, premios e editoriais poñíannos diante dos fociños eran case sempre homes. Curioso. Os editores eran homes, os libreiros, os críticos, os directores de seccións culturais, xurados de premios... Un nesgo tan evidente que é como sinalar que o emperador vai nu.
10. Cantas veces te chamaron poetisa (se escribes poesía)?
O documental «Se dice poeta», de Sofia Castañón, dá unha visión caleidoscópica dese tema. «Poetisa» aplicáronnolo a todas, penso. Pero teño as miñas dúbidas a respecto das intencións. Se cadra non sempre foi por mal, haiche mar de fondo aí. Para empezar, non creo que todo o mundo teña presente o aquel pexorativo que tivo esa denominación e hai quen a reivindica de novo por linguaxe inclusiva/ non sexista. Os termos gregos desa clase rematados en –a non adoitan desdobrarse en masculino-feminino: dicimos «cosmonauta», pero non «cosmonautisa». «Internauta» e non «internautisa».
Por que poeta si? Na historia da literatura, «poetisa» foi unha arroutada despectiva para denigrar ás señoras que cometían a ousadía, o frikismo de escribir. E con ripios malos. Pero ese dato non ten por que saberse. «Fauvista» ou «impresionista» en arte, ou «queer» en movementos de xénero, foron pexorativos en orixe.
Igual as nosas bisnetas reivindicarán a machucada palabra «poetisa» como propia e chea de oufanía. Vai ti a saber! Durante moito tempo soou cursi, insultante e cun cheiriño a gueto: a que escribe poesía de mulleres e só para mulleres. A que non interesa. Pero a invisibilidade pode volverse un superpoder...
11. Qual é a personagem feminina mais patética que leste num escritorO?
Tería que ter sido escrita por un escritor patético. Trato de non ler deses.
12. Qual é personagem masculina mais patética que leste num escritorO?
O certo é que calquera trama descontextualizada pode brindarnos personaxes patéticos, masculinos e femininos: as expectativas de rol mudan e fannos rir [ou regañar os dentes] conforme pasa o tempo.
Sen embargo, os personaxes en verdade patéticos non o son tanto polo seu comportamento, senón polo mal escritos que estean. O patetismo literario de base é escribir mal. Limitarse a redactar. Non arriscar, carecer de trazo, de radiación. Prosa acartonada, servil. Iso é patético.
13. Um paiaso da vida real...
Por exemplo... quen critica o que fan unhas poucos antes de tempo só porque agarda o intre no que, avalado pola masa, poida facelo el ou ela. Os maiores pallasos da vida real son autocompracentes e mediocres, teñen as rendas amarradas por medo, censuran pola boca pequena. Nunca arriscan.
Nunca dubidan. Van ao fácil.
14. Um paiaso da vida literária...
Esas xentiñas que, a cada frase, deslizan flores a si mesmas, vanaglorias chufeiras, viaxes, premios... son moi petardas, cun punto arrastrado. Nas redes sociais merenda moito pallaso literario: reproducen clichés máis que manidos, nin unha soa frase cun punch de singularidade propia, séguente para que os sigas e logo unfollow e, por suposto, promociónanse seguido.
Os máis miopes poden defender na súa literatura unha chea de causas sociais sen seren quen de ver logo obvias fendas na propia industria cultural na que se insiren.
15. Qual foi a última vez que che enviaram a esfregar pratos/fazer camas/passar a fregona?
Os apartamentos do eido público ou dos medios son moito máis sutís. Case ninguén comete a torpeza de enviar a mulleres a pasar fregonas ou similar [salvo o académico Félix de Azúa a Ada Colau, nunha eximia demostración de cómo de podre, pouco limpa e pouco dada ao esplendor vai parte da Academia].
A min até me parecería inxenuo que me mandasen a calquera desas [por outra parte nobres] actividades. Non menos graves parécenme outros empurróns e neutralizacións que xa teño comentado, máis subterráneas. No enfoque de ciencia e literatura, ou no campo da tecnoloxía ou mesmo de internet... menciónase de boas a primeiras algunha muller?
Por outra banda, a 1ª vez que me fixeron unha entrevista para un medio e notei que a xornalista SI lera algo meu con preguntas acaídas e intelixentes... a autora era muller. Casualmente, os editores que máis empatizaron comigo... foron todas damas.
Hoxe en día opacar a unha muller segue a ser doado, nin cómpre mandala expresamente a fregar pratos. Abonda con facer como que non escribe, nin conta cun discurso ou estilo de seu. Abonda con cortarlle o encéfalo que se lle abre dentro e non dedicar nin un minuto a saber qué fai coa tinta nas mans. Ou dedicarllo e facer coma-que-non.
Que «non che digo nada... pero vaia», que dicía a outra. Non estou dacordo en obrigar á xente a ler, naturalmente iso inclúe a lerme a min. Atopeime considerando isto: «quizais porque a literatura é un contido mutante, atópase noutros formatos, non só en libros e papel; quizais eu escribo raro, e xa está. Algo tan simple como iso».
Quedan recalcitrantes que mandan ás mulleres [na literatura, na ciencia e demais] ao ostracismo clásico: co ostrakon, ao desterro. Non a fregar ou vender peixe: a meternos nunha ostra. Pero seica as condenadas ao ostracismo acaban por lóxica cuspindo perlas.
Mmmm, se cadra iso era máis común hai uns anos, agora aos poucos se intenta que a crica testemuñal non quede só en unha. Sen embargo, acontece a un nivel amateur, as máis das veces, ou en actividades simbólicas e escasamente retribuídas. O institucionalismo máis reseso cada dous por tres
deléitanos a crica con fotos de comités científicos que son un nabal, frontes políticas que son un nabal, tecnocracias que son un nabal e, en xeral, grupos onde cortan o bacallau. Que son un nabal.
Un matiz: moi timidamente, cunha velocidade de saurio a desfosilizarse, percibo en sectores das xeracións máis novas a educación en xénero, a concienciación, pode que con calzador, pero non menos esforzo. Se cadra hai outra sensibilidade en reacción. Non digo isto por contemporizar. Malia os datos tan pesimistas ás veces, teño esperanza na masculinidade que vén e acho o seu papel indispensable no feminismo e, tamén, no sfumatto de xéneros marcados en binario. Será porque son nai de varóns. Ou porque ségueme a entusiasmar o que escriben e pensan moitos homes. Con frecuencia os menos empoleirados, os menos oficialistas, os que non me esperaba.
Comentarios
Publicar un comentario