Funambulistas

Imaxe da capa do libro 'Funambulistas', de Mercedes Leobalde

Por Eli Ríos

Hai xa tempo que quería desmiuzar un chisco Funambulistas, de Mercedes Leobalde, porque me impresionou a súa lectura, pero había algo que me inquietaba e non tiña moi claro qué era. Así que, como os bos viños, deixei repousar o tema ata que chegase o momento. E chegou. Chegou en forma de conversa sobre unha técnica escultórica: a da cera perdida. Esa era a chave que me faltaba para comprender este conxunto de 25 relatos.

Concordo con todo o que se leva escrito sobre Funambulistas: Relatos curtos (algúns relacionados entre eles) sobre a fraxilidade contemporánea cunha prosa sintética, divertida e que emprega unha diversidade de voces.

Concordo. Si, pero... Sempre hai un pero... A construción que a autora moldea en cada texto ten un baleiro fóra da estrutura que procura a interacción directa coa persoa que le. Hai, incluso, relatos como "Cúmulos" nos que o protagonista será devorado polos tiburóns dependendo de quen estea no outro lado da páxina.

Asi, aos poucos, a autora deliña maxistralmente a forma coas palabras. Constrúe ese formato de libro e relato que nos permite ver un obxecto cunha prosa sintética e divertida. Esa que contén os baleiros que nós, como lectoras, enchemos de forma natural para levar o que nos conta ao noso terreo, ao dos afectos, os odios ou as incomprensións. Xusto alí, nese punto, no que facemos nosos os relatos. Como quen moldea un vaso ou unha pota na olaría e, logo, retira a cera do seu interior para que sexamos nós mesmas, no proceso de lectura, as que decidamos que poñerlle dentro.

Como non se trata de facervos spoilers de todo o libro, permitídeme que seleccione dous textos que me chamaron a atención: "Os cogumelos da risa" no que se nos presenta un dilema moral sobre se admitir a violencia ou non. A autora non se posiciona e non nos ofrece un speech didáctico. Non. Teremos que implicarnos e decidir qué sensación nos provoca o feito de que Fonso sexa emparedado tras "tres fileiras máis de ladrillos" que "de aquí a uns días, ao que seque ben o cemento, hei pintar esta parede toda de azul. Dun azul que tire a gris, coma os teus ollos."(páx. 58) despois de poñer en risco a vida do fillo e da protagonista cunha malleira que só intuimos pola frase "Coma o Rambo, mira, outro bo, outro que pegaba duro!"(páx. 57).

O segundo relato que me impactou foi o do " Negrón". En apenas dúas páxinas, e dunha maneira certeira, condénsase todo o abano de micromachismos sen unha soa descrición. Só a través do que sente a personaxe percorremos o mundo do qué dirán, de manter as formas a pesar de levar un negrón provocado polo home, a imposibilidade de pedir axuda, disimular os golpes baixo a maquillaxe, xustificar o agresor, etc, e remata cunha feroz crítica á sociedade que mantén e sostén esta barbarie cunha única frase pronunciada por un home calquera, descoñecido, que se cruza con ela na rúa: " Ai non, ti tamén has de ser boa!"(páx 17). A dobre culpabilización da víctima.

Funambulistas é un libro divertido e moi ben escrito, si. Pero esa ironía e humor negro co que nos achega as barbaries da cotidianidade teñen un oco profundo no seu interior cando a autora evapora a cera e nos deixa a soas cos nosos temores, xenreiras ou vontades de coller o fouciño e continuar a seitura para que nunca ningún des-coñecido crea que ten o dereito de dicirnos que "ti tamén has ser boa".

Mercedes Leobalde: Funambulistas, Xerais, 2015.