![]() |
Nela. Imaxe: Susana Sánchez Aríns |
Por Susana Sánchez Aríns
Em 1985 eu
tinha onze anos. Lembro-me sentada nas escadas da casa, incomodada com o mundo,
ou simplesmente com a minha irmã, e escoltada pola Rina e as suas lambetadas.
Ela consolava a minha raiva e entendia perfeitamente (e dava-me a razão, é
claro) o sozinha que podia sentirme. Bem, pode que não fosse a Rina e fosse a
Cati, ou a Blanca. Não poderia dizer qual das três cadelas que acompanharam a
minha neinice, mas em todo o caso eram lambetadas de cadela e olhos solidários
que me acarinhavam nessa memória vaga que guardo de mim mesma.
Também era
imprecisa a memória que tinha do Leonardo. Só sei que gostara dele mais que de Anagnórise,
que aquele despertava um sorriso na lembraça entanto este suscitava uma
suspeita. Por isso foi o escolhido para eu recensionar no ano de Mª Victoria
Moreno. Porque eu era menina em 1985 e uma das leitoras primeiras de Leonardo
e os fontaneiros.
A primeira
surpresa, a estrutura esquecida. Leonardo e os fontaneiros propõe-nos
uma leitura activa, na que podemos decidir o caminho a seguir. Eu, como já ando
adultecida perdida, figem a leitura tradicional, lineal. Mas podia combinar de
uma outra forma as três linhas argumentais: a amizade entre Leonardo e Antón,
as andanças de Antón na escola, e as relações de Antón na casa. Foi aí que
aprendim que as leitoras não temos por quê obedecer aquilo que as escritoras
mandam? Que podiamos ser criativas no ato de ler?
A segunda
surpresa, a poesia. Nem lembrava quem era Leonardo. O protagonista. O cadelo.
Se uma cousa mantém vivo e vigente Leonardo e os Fontaneiros é o fundo
lirismo que acolhe a narração da amizade entre neno e cadelo: - A que sabe a
man dun can? Que se sente ao trabar nela? [.../...] - Sabe a millo torrado. Os
pés tamén lles cheiran a millo torrado a tódolos cans. E é peludiña, esbara
entre os dentes. São sem dúvida os melhores trechos do livro, e eu
pergunto-me se seria neles onde eu aprendim a entender[-me] a Rina, a Cati, a Blanca.
Onde reparei que não era bom ser especista.
A outra
surpresa, a escola. As aventuras dos fontaneiros (novamente deslembrava o
sentido do título da narrativa) são assim tão inocentes e divertidas como podem
ser as de qualquer criança de hoje. Lembro-me com os meus irmãos libertando
ratinhos (meus pobres!) que mamá nos pedia matar. Igual que os fontaneiros com
as ratazanas. Solidariedade animalista total. Seria aí que a aprendemos?
E a ausência
de happy end. Surpresão numa narrativa para crianças. A morte tem
presença na vida das protagonistas e assalta, como bandoleira, a estabilidade
de Antón, a tranquilidade das pubescentes tardes, mostrando que crescer é
assumir a sua companha constante. Seria aí que aprendim que a melhor amiga da
vida não é outra que a morte?
Onde penso
que renxe a narrativa e avelhenta sem embelecer é na construção das
personagens. Todas demasiado tópicas e padronadas: a menina resabida e também
malencarada; a mestra Rottenmeier e a mestra boa, simpática
e galeguista. O papai que prefire o meninho e a mamai choromica que prefire a
meninha. Mesmo o meninho que é como todos os meninhOs: Eu téñolles moito
aquel ós meus pais, non cho vou negar, pero de maior non me gustaría ser coma
el, tan ardido, nin coma ela, tan caguiñas. Mira ti que parvada. En que vou ser
eu coma ela se son home? Pero ó que iamos, tamén quero moito á pequena, por
máis que eu preferiría un irmán para que na casa houbese outra ledicia, que xa
meu pai anda sempre coa mosca na orella: - Lucía, que o Tono non che é unha
meniña. Lucía, mira de non botar a perde-lo único fillo que teño...
Estorvou-me durante toda a leitura este diferencialismo sexual tão marcado.
Também é certo, como afirma Lau Ríos, que lê-lo no escrito faz
reflexionar sobre a injustiça que paira fora dos contos (alicerçariam aí os
meus óculos lilás?).
Mas, a
surpresa total é a final, essas linhas onde confluem todos os caminhos de
leitura, da casa, da escola, da amizade. Essas às que chegamos leiamos dónde
leiamos. Porque a sensibilidade e a empatia são as aprendizagens de Antón nesse
último ano na escola e nessa aprendizagem fica atrás o diferencialismo: o
meninho que não queria chorar, chora a gosto: Eu véxome agora coma un vello,
xa non teño vergonza de chorar diante da xente e confésoche unha cousa: se a
vida é isto, eu non querería chegar a home. E através de Leonardo chega a
perceber que o mundo não é o que parece e que as pessoas somos um mundo enorme
e desparecido: Pasou por diante nosa un can vello e fraco, cunha amosega fea
e grande nunha pata, cos ollos moi tristes, co rabo murcho e sen gracia.
Afastábase da xente se podía e, cando alguén se achegaba, gardaba o rabo entre
as pernas e miraba con desconfianza. Eu reparei nel longamente e non ousei
dicir unha palabra porque estabamos moitos e seica non todos ían comprende-lo
meu pensamento. Pero pensei en ti e mais na Galiña. Ti sempre fuches ledo e
confiado e ela, polo menos desde que a coñecín sempre foi hirta e zunada.
Agora, cando xa os dous estades fóra destes pleitos, eu teño unha pregunta sen
resposta: Chegarías ti, Leonardo, en caso de seguir con vida e na rúa, a ser
coma ese can que remata de pasar por diante nosa? Chegarías, poño por caso, a
trabar na canela dun neno? Se así fose eu comezaría a entender à Galiña.
Em 1985 eu
tinha onze anos. Lembro-me sentada nas escadas da casa, incomodada com o mundo,
ou simplesmente com a minha irmã, e escoltada pola Rina e as suas lambetadas.
Ela consolava a minha raiva e entendia perfeitamente (e dava-me a razão, é
claro) o sozinha que podia sentirme.
En 1985 eu
tinha onze anos, e a Rina era Leonardo.
María Victoria Moreno: Leonardo e os fontaneiros, Vigo, Galaxia, 1986.
Comentarios
Publicar un comentario