Por Lara Rozados
"I laughed and shook his hand
and made my way back home
I searched for form and land
for years and years I roamed"
The Man Who Sold the World, de David Bowie
Anagnórise (ἀναγνώρισις),
di Aristóteles na Poética, significa recoñecemento. É o recurso
narrativo polo que un personaxe descobre datos esenciais sobre a súa
propia identidade ou a doutras persoas, ou da súa relación con
elas, que lle permaneceran ocultos até o momento. Esta revelación
cámbiao todo. Isto non vai ser unha crítica sisuda. Máis ben, o
testemuño dun primeiro encontro co termo: foi na portada dun libro,
dunha biblioteca de 6º de EXB (corría o 93). Era da colección
"Árbore", de Galaxia, e na ilustración da capa aparecía
unha muller conducindo cun rapaz ao lado. Título, ilustración e
autora (Mª Victoria Moreno, coñecida de 6 anos atrás, grazas a
"Pan con chocolate") chamaron por unha lectora de 11 anos,
e aquela semana escolleu aquel libro para ler. Leváralle moi pouco
tempo e impresionáraa moito. O que máis, que unha autora trazase
aquela novela de argumento sólido, con intriga, acción, e lugar
para o pensamento tamén, cos personaxes complexos e definidos, coa
cuestión da identidade como tema central, cunha chea de subtemas
abondo importantes, e que a publicase nunha colección para a xente
nova (daquela, a franxa etaria de "Árbore" onde estaba
Anagnórise era de 10 a 12 anos), considerando a quen daquela era
preadolescente lectores e lectoras intelixentes e merecentes de
respecto, e naquel galego impecable, amais. Á prepúber de 11 anos
apaixonáraa aquela novela iniciática, que comeza cando un personaxe
foxe e outro o axuda na súa escapada, e que por veces tornaba
metaliteratura, cando condutora e copiloto se encerellaban nunha
conversa sobre as concomitancias entre escribir unha novela e
"escribir" a propia vida.
21 anos despois (ano 2015), a mesma
lectora retoma Anagnórise.
Esta novela narrada en primeira persoa comeza, despois dun
breve prefacio que nos sitúa na reflexión final, polo principio da
fuxida, cunha afirmación do adolescente Nicolau Arís: “As tías
non saben conducir”. Inmediatamente despois vai ser rebatida. A
misteriosa condutora que o traslada a Madrid, que nunca di o seu nome
nin lle pregunta o del, racha cos tópicos que el tiña asumidos. É
unha tía, conduce ben (por veces rápido de máis), fuma tabaco
negro e fálalle de cousas serias, das que obrigan a se mirar por
dentro e cuestionarse cousas. Algo que agradecen Nicolau e quen le
(adolescente ou non).
A novela, como di a propia condutora
misteriosa, axéitase á idea que temos da viaxe. Iniciática,
poderiamos dicir, en que o protagonista adolescente cambia ao longo
da peripecia. A penas doce horas e setecentos quilómetros que
separan Vilalonga de Madrid chéganlle a Nicolau para vivir unha
transformación, empezando pola da súa actitude con respecto ás
mulleres. Adivíñaselle, a este rapaz que no instituto traduce a
Garcilaso, fai endecasílabos sen darse de conta, e por veces escribe
en papeis vellos, a vontade de aventurarse nunha novela de seu. A
súa compañeira de viaxe fálalle de escribir unha novela coma quen
escribe a propia vida. “Honoré de Balzac dicía que cómpre ter
pasado moias follas do libro da vida para ser novelista”. As
conversas metaliterarias sucédense nesta viaxe que atravesa ao tempo
os campos de Castela e a crise de identidade de Nicolau. A propia
condutora dá a clave dos temas centrais desta novela-viaxe: a
identidade, o amor (interesante a figura dos andróxinos n'O
banquete, de Platón), a capacidade para valorar certos
acontecementos da propia vida. A escritora-condutora contrapón a
resignación e o silencio das persoas adultas coa capacidade da xente
nova para se enfrontar co mundo e canta a David Bowie, “I made my
way back home”, para axudar a que Nicolau se decate de que en
calquera lugar do mundo pode estar a súa casa. Pero non lle impón
nada: déixalle escoller o seu camiño vital, só sendo consciente de
que “nos camiños da vida non hai volta atrás”. O adolescente
que escoita no asento do copiloto e as persoas que len a novela
agradecen ese trato nada coercitivo, de quen presenta unha serie de
opcións e nos permite escoller. A novela-viaxe tamén pode vivirse
coma unha partida de xadrez: movemos ficha segundo agardamos que mova
as súas @ outr@ (aquí entraría a teoría de xogos). Na despedida,
a condutora misteriosa proponlle titular a súa novela “Anagnórise”.
E así chega o final de partida: o recoñecemento ten lugar, e
desencadea a volta atrás, para xa non ser nunca o mesmo Nicolau
Arís. El tamén “made his way back home”, que dicía o Bowie. As
boas cancións, coma as boas novelas, son inmortais.
María Victoria Moreno: Anagnórise, Vigo, Galaxia, 1989.
Camiño de ida e volta
Reviewed by segadoras
on
21:20:00
Rating:

Ningún comentario: