T'estimo si he begut, de Empar Moliner

Gin & Tonic de Renate Flynn

Por Eli Ríos

Empar Moliner é unha escritora que se define a si mesma como unha bebedora empedernida de viños e gintónics, antifeminista, ciumenta, posesiva, fan de Baltasar Porcel, incívica, contraria á discriminación positiva, intolerante coas relixións, ex-hippie e histriónica. Neste conxunto de relatos establece unha cruzada contra o civismo, o ecoloxismo, o feminismo, o gremio de escritores, o discurso político e xornalístico, os progres, os cociñeiros "estrela", a integración lingüística dos inmigrantes ou os libros de autoaxuda. E non se detén aí! Utilizando a metaficción, o metaperiodismo, a narración experimental e a docuficción xoga cos binomios verdade-mentira, referencialidade-ficción ou orixinalidade-copia para arremeter contra os novos credos, as ruindades dos sistemas literarios, os tópicos dos discursos, as tolemias dos progres ( bautizos civís, cine social, boicote aos productos americanos, etc) ou as escravitudes das linguaxes publicitarias. E aquí, neste punto, é onde a narrativa da autora pon a sociedade contemporánea patas para arriba. Retrata o mundo moderno con todas as súas contradiccións, os costumes impostos pola publicidade ou a moda e os tópicos aos que nos aferramos culturalmente para revitalizar e refundir os modelos anteriores co obxectivo de loitar contra a visión unívoca que se nos transmite nos medios de comunicación ou na mesma educación. A autora utiliza dous recursos nesta estratexia subversiva: a anécdota e o humor.

Os relatos de T'estimo si he begut están protagonizados por personaxes que narran experiencias autobiográficas, é dicir, o caracter real ou ficticio dos sucesos constrúen o argumento para defender as teses expostas. A verosimilitude apóiase nas vivencias e reflexións de quen vive os feitos e no testemuño propio. Esta forza persuasiva asenta, polo tanto, no exemplo. Desta forma, a eficacia, tanto da exemplificación como da analoxía, xera un proceso inductivo no que a consideración dos casos particulares provoca unha xeneralización. Sen afirmar nada taxativamente, as personaxes argumentan de forma indirecta, moi amena, e establecen unha complicidade entre quen le e o emisor desa reflexión, suxerida, sobre a vida cotiá. A precariedade emocional, os medos, o amor romántico (L'evolució anual de la veu humana), valores tradicionais ( Els beneficis de la lactància materna), as "modas" no diálogo de parella ( La interpretació dels somnis) ou o feminismo e a cooperación ( El dia de la dona) son discursos que interactúan no debate social e que, aquí, se presentan en localizacións habituais en calquera cidade e cun léxico literario próximo á linguaxe oral actual. Así, utiliza expresións, fixadas no subconsciente de quen le, como as abreviaturas ( "Un paki ens ofereix roses", p.52 ) ou, entre outras moitas, as frases feitas ( "És una cultura que t'énsenya a relativizar la idea d'ombligo del mundo que tenim els blanquets europeus", p. 73).

Se o xogo entre as personaxes creadas da autora e as personaxes e o estilo narrativo que acompaña estes episodios, xa por si mesmo, é moi interesante, a forma como se presentan é o grande logro deste libro. O humor, a ironía, a sátira e a parodia apelan ás emocións da recepción e teñen como finalidade quebrantar a orde patriacal. O humor feminino, como táctica desestabilizadora, desafía o discurso ideolóxico dominante representando todos os seus absurdos e incoherencias até o punto de colocalo no grotesco máis absoluto.

“Humor is a weapon. Laughter is refusal and triumph. Humour is dangerous because is about decentering, dis-locating and de-stabilising the world” [1] porque a maioría das culturas non acepta a escrita cómica por parte das "damas"( unha muller educada non debe contar chistes). O humor é unha arma que descentra, desloca e desestabiliza. A escrita cómica require agresividade, sátira, ridículo e, polo tanto, a ausencia desa amabilidade que se lle supón á producción tradicionalmente feita por mulleres. E os relatos de Empar Moliner son incisivos, mordaces, cáusticos... As situacións de tan reais chegan ser absurdas... Desde a primeira páxina até a última. O humor de T'estimo si he begut desmonta os códigos de comportamento tradicionais e desmitifica os tabús chegando incluso á hilaridade en "La baixa qualitat de la poesia contemporània". Pero non só expón unha crítica aos homes que impoñen os roles machistas senón tamén ás mulleres que os perpetúan. Utilizando só a suxerencia, o humor e a vivencia para retratar o absurdo das afirmacións como a que fai a protagonista de L'evolució anual de la veu humana (cando explica o seu apaixonamento polo profesor de teatro): "Si no em sentís tan femenina i tan dona como em sento, diria que tinc una erecció..."(p.37).

Neste sentido, o relato Carta al meu fill no biològic é unha antoloxía de todo o que até aquí comentamos: experiencia en primeira persoa, conceptos actuais sobre a adopción como " l'adopció, a diferència de la paternitat biològica, sí que és un embaràs compartit al cinquanta per cent entre pare i mare" (p. 115), nunha sociedade na que este proceso é tutelado por dúas psicólogas que usan técnicas teatrais para exteriorizar emocións... E cando esas emocións saen cara o exterior as familias candidatas a adoptar expresan as súas preferencias por un neno do Nepal porque na urbanización xa hai un nepalí e non desentoaría co entorno, outros prefiren " el més igual possible a nosaltres(...) Però no perquè siguem egoistes. És perquè en aquesta societat contemporània nostra encara hi ha tant de racisme..."( p.116) ou a candidata que " Em fa l'efecte que és lesbiana i que procura que les psicòlogues no ho endevinein"( p. 11). A sociedade no seu conxunto caricaturizada pola inercia, polo feito de asumir novos dogmas sen ter desmontado os anteriores, perpetuando as vellas estruturas cun novo formato. E cun humor irreverente que nos fai decatarnos de canto de absurdo teñen moitas das situacions do noso cotián. Un espello no que rirnos de/con nós mesmas tamén porque " Laughter is refusal and triumph"[2].