 |
| Olga Nogueira |
Por Olga Nogueira
Artigo escrito para o I Día das Galegas nas Letras, adicado a Dorothé Schubarth.
Debera escribir de Dorothé Schubarth, pero vou escribir de Florinda Couñago Miguez, a miña avoa. Porque puido ser unha das entrevistadas por Schubarth no seu roteiro musical por Galiza. E ela teríalle cantado as cantigas vellas (transmitidas durante xeracións) e tamén as novas: as da súa mocidade, as da guerra. A min cantoumas todas. Contra o medo, para o sono, no xogo e como memoria. E a canda elas, mamei a súa visión política da vida. Cantando, si, pero sabendo o que se canta, e atenta ao que se escoita.
“Si los curas y monjas supieran / la paliza que van a llevar / subirían al coro cantando / libertad, libertad, libertad. (Risas) Isto non se canta”. Esta canción para min sempre foi así. Coa coda final incluída. Porque así ma cantou miña avoa sempre. Con aviso final. Pero cantando nela unha e outra vez. Muiñeira bonita onde as haxa. Aprendizaxe 1.
A miña avoa cantaba e bailaba no serán. Facíao ela, facíano as súas irmás, e as veciñas, e a parroquia enteira. Non cumpría un Luar nin catro camións trailers para mobilizar a festa. Era comunitaria e todo o mundo participaba porque sen vida social non se pode sobrevivir, e sen música tampouco. E como non había radio, nin televisión, nin se tiña coche propio nin internet... pois había que “saber cantar e bailar e tocar a pandeireta”. Desaparecido ese contexto a min custoume moitísimo sacarlle unha cantarela ou un punto de baile aos meus avós. Por iso recoñezo e admiro o traballo de Dorothé, por ter conseguido -ela si- arrincar ese legado musical das súas gorxas. Igual axudou o seu acento suízo...
E volvo á guerra. Porque me parece un feito tan grande na vida desa xeración (a que lle cantou a Dorothé) que me sorprende que non saia máis no Cancioneiro. Os meus avós levábana tatuada. El polos tres anos de metralleta en man. Ela polas vivencias da trastenda. Literal. Cosía para unha familia de republicanos de Redondela que rexentaban unha tenda. Tiveron que camuflarse e coser guerreiras para o exército nacional. Estiraban o xénero para que tamén saísen algunhas para os republicanos. A miña avoa pedalaba na Alfa e, no peto de cada chaqueta, incluía un escrito a man. A penas o seu nome. Por veces tamén o enderezo. Coa esperanza de que algunha lle chegase ao meu avó. Nunca lle chegou. Pero ela si recibiu algunhas cartas dos combatentes. O silabeo do seu nome no campo de batalla debeu ser música celestial contra o estrondo da barbarie. Aprendizaxe 2.
Outra das actividades da trastenda era a elaboración de empadas de xoubas para os presos republicanos da illa de San Simón. Ao rematar a xornada de costura, amasaban, cocían e ían a Cesantes para que o barqueiro llelas levase. Na vila era coñecida a miseria da illa e as mans sensíbeis axudaban como podían. Eles e os presos vascos do Upo Mendi, barco-presidio que fondeou na enseada durante meses, recibiron empadas, que estes últimos agradecían cantando. Ela contábame das súas voces masculinas cantando desde o barco, e elas, mozas, na beira, escoitando:
“Esta cerca, siempre más cerca, el día santo de libertad, de libertaaaad / el recuerdo, siempre viviente, del Upo Mendi que durará, que duraráaaa/ somos los hombres del honor, porque tenemos corazón, sabemos luchar”. Aprendizaxe 3
Pero eu penso que a aprendizaxe máis valiosa da miña avoa Florinda, a través de Martina (a miña nai) e de min mesma, non é para nada a da conservación. É a da revolución permanente. A da guerrilla feminina activa. Atentas ao perigo (que o hai) pero dando o peito. Non esquecendo o repertorio das que foron antes ca nós, pero actualizándoo, renovándoo e, por suposto, improvisando.
Nese sentido lembro un conto, de hai anos, sobre Dorothé Schubarth. Seica “o patriarcado”, en recoñecemento, lle ofreceu pór o seu nome a unha rúa de Compostela, e seica ela, lúcida, lles retrucou que o mellor que lle podían ofrecer era facer accesíbel o Cancioneiro aos músicos, para que o escoitasen e fixesen del un pandeiro (a redacción é miña). Xa daquela os libros estaban esgotados e eran moi difíciles de conseguir. Hoxe en día, na web da Fundación Barrié pode consultarse e escoitarse online o Cancioneiro Popular Galego de Dorothé Schubarth e Antón Santamaría. Se podedes, facédeo. Non digo máis.
---
Olga Nogueira. Licenciada en filoloxía galega. Acordeonista do grupo Chouteira. Actualmente dedícase á promoción da musica galega na Central Folque dinfundindo e dando a coñecer as nosas músicas.
Comentarios
Publicar un comentario