![]() |
María Reimóndez |
Por María Reimóndez
Hai libros que por algunha razón pasan
desapercibidos e quedan nas marxes dun sistema literario que debería
acollelos coa ledicia da biodiversidade enriquecedora. Sen dúbida, a
atención recibida por Aquel lugar de Antía Nara, dista moito
de ser a merecida. Este libro, publicado no ano 2007 e xa
descatalogado, constitúe un elemento literario único que debería
ser reeditado como unha alfaia das máis significativas dos últimos
tempos. Rara vez unha novela é quen de crear un xogo de espellos de
tal desacougo e profundidade política, utilizando con mestría
recursos literarios que, mediante un discurso por veces aparentemente
antropolóxico, conseguen descolocarnos e desacougarnos da forma máis
significativa que pode facelo unha obra literaria.
Aquel lugar parte
do desacougo da interpelación en segunda persoa do singular, nunha
narración que sabemos que non se dirixe a nós e ao tempo si. Dende
este punto de vista, a obra fálanos dende o principio, obríganos a
buscar un lugar diferente de lectura. Isto permanece na cerna da
trama que se nos presenta, a dunha muller (ese ti ao que se fala e
que por veces fala de si) nacida nun lugar facilmente recoñecible
como unha aldea perdida do interior de Galicia, que busca a súa
outra e igual no aparentemente afastado Paquistán. A obra desmonta
dende a primeira páxina as expectativas exotizantes da narración da
outra, ao poñernos cara a cara cun discurso antropolóxico que se
utiliza para narrar o que evidentemente é o noso contexto, e non o
alleo. Así, a aldea galega, facilmente recoñecible na súa
estrutura e trazos, denomínase como Al-Luaira, na que existe un
zamindar, a xente que retorna da capital as fins de semana e unha
violencia implícita cara ás mulleres que permanece invisible no
cotián, pero que axiña se torna evidente cando se deita sobre ela
unha mirada aparentemente externa.
A protagonista sen
nome formula a súa orixe dende esa óptica que con tanta frecuencia
se aplica ás outras, presentadas unha e outra vez como bárbaras e
alleas para facelas nosas, cerna e interior. E tamén é esa orixe o
que constitúe o lugar do encontro, porque a protagonista é quen de
coñecer e recoñecerse en Paquistán grazas a esa percepción aguda
do lugar de onde provén. É esta posición como procedente dun
entorno rural pechado o que fai que poida analizar o karo kari, os
chamados "asasinatos de honra", dende unha posición
totalmente afastada do discurso exotizante da diversidade cultural ou
da superioridade occidental, vinculándoo coa propia experiencia. É
isto tamén o que propicia a súa relación de amizade con Talat, a
súa outra e a súa igual, a quen coñece en Londres. Esa amizade é
capaz de superar os prexuízos aprendidos polas dúas bandas e
recoñecerse como se dun espello se tratase, na relación máis
importante de toda a novela, a que dará a clave do inicio e do final
fondamente perturbador.
Talat e a
protagonista coñecense na capital británica despois de que esta
última xa fose realizar un estudo ao país da primeira e puidese
comprobar as incoherencias e contradicións da súa propia posición,
que vai desenvolvendo ata un reencontro co lugar do que procede. Esa
posición descríbea a narradora cando comenta: "Pensabas no
anómalo de ires a Paquistán para investigar determinados crimes
rurais en que as vítimas eran fundamentalmente mulleres. Despois de
todo, a realidade de al-Luaira non era moi diferente, con outros
nomes, iso si" (p.87). Malia a visita e o traballo "de
campo", a narradora recoñece que é só grazas a Talat que pode
comprender e comprenderse doutra maneira, pois ela tamén sae das
expectativas adquiridas. Non é unha moza de clase alta paquistaní,
ou de familia afecta ao réxime, que pode ir estudar a Londres. Ela,
tamén, procede dun rural tan próximo a al-Luaira que fai que rachen
todas as fronteiras. Mais ese espello amosa aínda así as diferentes
posicións, e os méritos tamén diferentes:
"Naquela viaxe
descubriras que Talat era unha muller moito máis forte ca ti, e iso,
sen chegar a amolarte, volvíate nunha especie de covarde. ‘Talat,
en al-Luaira, as cousas nunca cambian, eu xamais podería vivir alí,
a menos que me convertese nun ser carente de desexos, nun xoguete
infantil ou nunha sombra’, dixéraslle. ‘E por que non o
intentas?’ dixo animándote". (p.174).
Aquel lugar
preséntase como todos os lugares, porque todos agochan a violencia
contra as mulleres, mais tamén coma un lugar concreto, un lugar
específico que non é tan diferente en Galicia e en Paquistán. A
novela narra sobre todo unha posición á que se chega co coñecemento
e coa dor, co percorrido reflexivo por nós e polas outras: "O
mundo de Talat era tan contraditorio como o teu propio, mais era
recoñecible para ti. Identificado en cada momento, en cada lugar.
Sempre contraditorio. Observábalo desde dentro, nun exercicio amargo
de memoria. Un exercicio que te devolvía a ti". (p.166)
Na súa prosa
densa, ominosa e cargada, Antía Nara ofrécenos un lugar ético para
a escrita e a lectura. Na nosa man está non deixalo pasar de largo.
Antía Nara: Aquel lugar. Edicións Xerais, 2007.
Comentarios
Publicar un comentario